Verslag van onze reis naar Oeganda juni 2021, Klaske en Ria
Op zondagavond 6 juni hield president Museveni een toespraak waarin hij extra maatregelen afkondigde vanwege het toenemende aantal besmetting in Oeganda. Er volgden een paar verwarrende dagen. Het plan was om met 4 Friese grannies naar Oeganda te gaan om daar heel veel grannies te bezoeken. Het was meer dan een jaar geleden dat we voor het laatst in Oeganda waren geweest en in die tijd waren er heel wat huisjes gebouwd voor grannies. Het werd hoog tijd dat we deze grannies zouden gaan bezoeken om te kijken hoe ze er nu bij zaten in hun nieuwe huisje. En ook om weer een aantal grannies blij te maken met de mededeling dat ze een nieuw huisje zouden krijgen van een donor uit Holland.
Maar vanwege alle onzekerheden die de nieuwe maatregelen met zich mee brachten, besloten twee van de vier Friese grannies toch niet mee te gaan. Alleen Klaske en Ria bleven over. Maar die moesten eerst ook nog een negatieve coronatest te pakken zien te krijgen. Pas toen we die hadden begon het er echt op te lijken dat we konden vertrekken.
En dat gebeurde op vrijdag 11 juni. Na de nodige medische controles, zowel op Schiphol als in Entebbe en een lange dag in het vliegtuig kwamen we veilig aan in ons guesthouse in Entebbe. Daar werden we de volgende dag opgehaald met een toeristenbusje. Dat was de enige manier om verder te kunnen reizen. Je mocht namelijk niet meer van het ene district naar het andere district reizen. Alleen als je met een officieel toeristenbusje reisde kreeg je daarvoor toestemming.
De zondag brachten we door in een lodge net buiten Jinja. Van daaruit konden we naar het stadje Jinja toe om alvast wat inkopen te doen voor ons project. We hadden al onze stoffen waar onze granny Klara altijd schorten van maakt gebruikt om mondkapjes te maken. Dus we moesten de voorraad weer wat aanvullen.
Maandag 14 juni werden we door Justine, de coördinator van het project opgehaald om naar het project te gaan. We konden nu het Lycklama resthome voor het eerst bekijken. Wat hebben ze een mooi gebouw neergezet! De kamers moeten nog wel een beetje gezellig gemaakt worden, maar beetje bij beetje komt dat ook goed. Er is een goed uitgeruste keuken en een gezellig open restaurant, waar we nu zitten te werken.
Na de lunch begonnen we aan onze eerste echte werkdag op het project. We hadden vandaag 7 grannies op het programma staan. Zoals altijd gingen we op stap met Khasim en Judith. Officieel mocht je maar met 3 mensen in de auto reizen, dit vanwege corona, en wij waren met zijn vieren, maar volgens Justine zou dat in het gebied waar de grannies wonen niet echt een probleem zijn. Daar was toch nergens politie. Maar na 2 grannies bezocht te hebben, zaten we al op het politiebureau!
Justine werd gebeld en hij kwam aangesneld met het busje van het project (wij reden eerst met de pick-up). Na heel veel gepraat mochten we verder in het busje omdat we daar ruimer zaten. Ze zijn dus echt streng hier. Justine gaf de politie een schema van onze bezoeken aan de grannies, zodat we hopelijk niet nog een keer in de problemen komen.
We vervolgden onze bezoeken. Het waren alle 7 prachtige bezoeken. Bij de eerste granny, Mary Nabukonde, kwamen we haar zoon Emmanuel van 24 tegen die het al tot het eerste jaar van de opleiding tot leraar gebracht had, maar toen moest opgeven wegens geldgebrek. Hij probeerde nu eerst geld te verdienen zodat hij zijn opleiding kon vervolgen. Hij moet zelfs nog het eerste jaar dat hij al achter de rug heeft betalen aan zijn school. We vonden meteen dat we hier iets mee moesten. Het was zo’n serieuze jonge man, hij werkte zo hard, het zou zonde zijn als hij nu zou afhaken. Gelukkig vonden we een goede sponsor bereid de kosten voor zijn opleiding te betalen.
Elke granny krijgt naast een huisje ook een handeltje. In het gebied waar we de eerste dag waren, hadden veel grannies biggetjes. Dat schijnt erg lucratief te zijn omdat een varken wel 12 biggetjes kan werpen.
Eén granny viel op omdat ze na één jaar al zoveel succes had geboekt met haar handeltje in hout. Ze kocht Eucalyptus bomen, liet ze door iemand kloven en verkocht het hout weer met winst. Binnen een jaar had ze er al een geit en twee biggetjes aan overgehouden en kon ze ook het schoolgeld van de kinderen betalen.
Het was al bijna 7 uur voordat we terug waren op het project, waar het eten klaar stond voor ons. Het waren weer hartverwarmende bezoeken aan de grannies. Deze dag dus allemaal grannies die al een huisje hadden en ontzettend blij hiermee waren.
De volgende ochtend, dinsdag 15 juni, waren we al vroeg bezig de verslagen van de eerste dag te maken. We hopen de meeste verslagen hier af te kunnen maken. Thuis wacht weer ander werk, zoals de tuin en oppassen op de kleinkinderen. Deze dag bezochten we 9 grannies. Het waren weer allemaal bezoeken aan grannies die al een nieuw huisje hadden gekregen, dus weer allemaal hele blije grannies. Wat wel jammer is, is dat we afstand moeten houden in verband met corona. De vorige keren werd er veel geknuffeld met de grannies. En ook de kinderen hielden zich keurig aan de afstand. Voor zover te weten is er gelukkig nog geen enkele granny besmet met Covid-19. Maar er wordt hier ook niet getest, testen kost behoorlijk wat geld en dat hebben de grannies nu net niet.
Ondanks het nieuwe huisje is het toch elke dag weer een strijd om te zorgen dat er te eten is voor de kleinkinderen. Vooral de handeltjes die ze krijgen helpt ze daar enorm bij. Het is ook heel leuk om te zien welke soorten handeltjes ze uitgekozen hebben. Veel grannies hebben voor het fokken van biggetjes of geiten gekozen. Maar deze dag bezochten we de grannies die vlak bij de Nijl woonden en een aantal had een vishandeltje opgezet. De grannies gaan dan heel vroeg in de ochtend naar de Nijl, daar kopen ze de vis van de vissers. Thuis bakken ze de vis en verkopen die vervolgens aan mensen in de buurt of op de lokale markt. Een andere granny had een melkhandeltje. De mensen in de omgeving die een koe hadden kwamen hun melk brengen bij Hadija. Zij deed de melk in plastic zakjes en verkocht deze ook op de lokale markt. Het is natuurlijk helemaal mooi als ze ook het schoolgeld van de kinderen hierdoor kunnen betalen. Maar dat is vaak nog een hele uitdaging. Soms gaan er maar een paar kinderen naar school of ze gaan om de beurt een trimester.
Aisha met haar vishandeltje 
Hadija met haar melkhandel
We maken altijd aparte foto’s van alle kinderen en de granny. De kinderen hebben nog nooit een foto van zich zelf gehad en ook van de grannies is nog nooit een foto genomen. Ze vinden het dan altijd prachtig als ze bij een volgend bezoek een foto krijgen. Sommige kinderen kijken heel plechtig tijdens het fotograferen, bij andere kunnen we soms een stralende lach ontfutselen.
Moe maar voldaan kwamen we tegen vijf uur aan op het project, waar de lunch nog voor ons klaar stond. Daarna probeerden we weer zoveel mogelijk verslagen af te krijgen.
Woensdag 15 juni: hoewel het officieel de droge tijd was, hebben we vandaag heel wat water over ons heen gekregen. De wegen zijn dan meteen ook één en al modder en onze schoenen dus ook. Het was gênant om met onze modderige schoenen de nieuwe huisjes binnen te stappen, maar we mochten ze beslist niet uitdoen.
Er was weer heel veel blijdschap deze dag bij de grannies en de kleinkinderen. We krijgen heel vaak iets mee als dank voor het huisje, bijvoorbeeld bananen en avocado’s. Gisteren zelfs een hele grote tros matoke. We proberen het geschenk vaak te weigeren: de grannies hebben al zo weinig en dan geven ze ons ook nog van alles mee. Maar weigeren is meestal geen optie. Vandaag was het goed raak: we kregen een haan mee voor Hennie en Joop, die een huisje hadden gesponsord van een granny. Hopelijk vinden zij het niet erg dat we de haan niet meegenomen hebben in het vliegtuig, maar aan een andere granny gegeven hebben.
Wat heel veel indruk maakte was het bezoek aan een granny die de zorg had voor een zwaar gehandicapte zoon van 17. Hij was verlamd en doof. In hoeverre hij ook geestelijk gehandicapt was konden we niet nagaan. Maar hij zat ineengedoken op de grond, helemaal vergroeid. Hoewel deze granny nog 5 andere kleinkinderen te verzorgen had, ging de meeste energie zitten in het verzorgen en rondsjouwen van Luko, zoals hij heet. Een mailtje aan de Friese familie die het huisje van deze granny gefinancierd had, had tot gevolg dat deze familie bereid was ook de rolstoel te financieren. Fantastisch!
Donderdag 16 juni was een warme dag, maar niet zo warm als in Nederland, waar weer een record verbroken werd. Maar het was toch behoorlijk zweten, zeker met een mondkapje op.
Sommige grannies houden zich helemaal niet aan de voorschriften, anderen zijn juist heel voorzichtig. Zelf houden we goed afstand. Dat is wel jammer, want er werd andere keren heel wat afgeknuffeld met de grannies.
Het was ook weer een drukke dag. We hebben negen grannies bezocht. Soms moet je nog een flink eindje rijden van de ene granny naar de andere, soms zijn het bijna buren.
Wat heel triest is, is dat de kinderen weer allemaal thuis zitten. De scholen waren net weer allemaal opgestart na een lange lockdown van bijna een jaar. En nu hangen ze weer thuis rond. Sommige kinderen gaven het ook aan dat ze zo graag weer naar school wilden. We bezochten vandaag Aisha, kleindochter van Tapenenzi bekend van MAX Maakt Mogelijk. Zij kan naar school dankzij sponsor René. Ze is hier heel blij mee, maar gaf ook aan dat ze het heel vervelend vond nu weer thuis te zitten. Ze is heel slim en gemotiveerd. PEFO gaat op zoek naar een leraar die thuisonderwijs kan geven.
Andere kinderen zijn na een jaar thuis geweest te zijn minder gemotiveerd om het leren weer op te pakken. Vooral jongens hebben de neiging om het er maar bij te laten, ze gaan dan maar op de suikerplantage werken. Eén van de jongens die via ons gesponsord wordt wil ook niet meer naar de basisschool, hij is inmiddels al 15 jaar en hij wil niet meer tussen de kleine kinderen zitten. Er wordt nu een vakopleiding voor hem gezocht. Een ander negatief effect van de lockdown is het toegenomen aantal zwangerschappen bij jonge meisjes. Laten we hopen dat de huidige lockdown niet langer duurt dan de beloofde 42 dagen.
foto Aisha 
Fryslan Boppe
De volgende dag, vrijdag 17 juni stonden er geen bezoeken aan grannies gepland. We hadden deze dag hard nodig om verslagen af te maken van de voorgaande bezoeken. Op een gegeven moment kwam de kokkin aanrijden op de boda boda, het lokale vervoermiddel. Ze had onze lunch bij zich! De boda boda mijnheer zag er onweerstaanbaar uit.
We gingen ook even Jinja in om te kijken of we de iets konden vinden om de kamers van het Lycklama resthome wat mee op te vrolijken. Het zijn prachtige kamers, maar de muren zijn erg kaal. We vonden iets heel leuks, maar dat houden we nog even geheim.
’s Avonds om 8 uur hield president Museveni, tegelijk met premier Rutte, weer een toespraak vanwege de nog steeds oplopende besmettingen in Oeganda. Terwijl Rutte na 20 minuten klaar was, was Museveni na een uur nog niet verder dan het opnoemen van de plekken in Oeganda waar de meeste besmettingen plaatsvonden.
Met bovenstaande grafiek toonde hij aan dat het aantal besmettingen enorm toeneemt. Daarom wordt nu het hele openbaar en privé-vervoer platgelegd. Dit is een ramp voor heel veel mensen die elke dag met het openbaar vervoer naar de markt gaan om daar hun producten te verkopen. Veel van onze grannies worden hierdoor dus ook weer gedupeerd.
De volgende dag, zaterdag 18 juni hielden we beraad met Justine, de coördinator van Pefo over de gevolgen van deze maatregelen voor onze bezoeken aan de grannies. Maar zoals altijd wist hij hier ook weer een oplossing voor te bedenken. Hij bracht een bezoek aan het politiebureau waar wij de eerste dag ook beland waren. En hij kreeg het voor elkaar dat we volgende week gewoon de grannies kunnen gaan bezoeken, met toestemming van de politie. Dit is een hele opluchting voor ons.
Tweede week op het project: Met wat brieven van diverse politiebureaus op zak konden we alle grannies bezoeken die op ons programma stonden. We moesten ons af en toe melden, dan kregen we te horen dat ze precies wisten waar we ons bevonden en dat we goed werk deden.
Maandag 21 juni: deze dag bezochten we voor het eerst een granny die nog geen nieuw huisje had. En dat was meteen een enorm noodgeval. Het huisje van deze granny was aan één kant helemaal ingestort. Gelukkig had een buurvrouw zich over haar en haar kleinkinderen ontfermd: ze mochten daar ’s nachts slapen. Ze was al 80 jaar, maar was nog druk aan het werk met het maken van matten. De kinderen maakten een hele trieste indruk.
Gelukkig konden we haar blij maken met het bericht dat ze een nieuw huisje krijgt. Ze zullen zo snel mogelijk met de bouw hiervan beginnen.
Om een indruk te geven hoe wij erbij zitten tijdens de interviews hierbij de volgende foto:
Optimistischer kwamen we terug van een bezoek aan Jamawa, een granny van 52 jaar. Zij had al een nieuw huisje en een handeltje. Ze deed het fantastisch. Zij begon met een klein groentestalletje en een kip die kuikens kreeg. De kip met de inmiddels groot geworden kuikens ruilde ze in voor een drachtige geit. Vervolgens ruilde ze een aantal geiten in voor een kalf. Het provisorische groentestalletje is inmiddels een mooi hokje geworden van waaruit ze haar producten (ze maakte ook pannenkoekjes, somosa’s en cassavechips) verkoopt. Hierdoor kon ze weer kippen en geiten kopen. En ze kan het schoolgeld van alle kleinkinderen betalen. Dit was prachtig voorbeeld van wat een handeltje voor een granny en haar kleinkinderen kan betekenen. Het is wel zo dat deze granny nog behoorlijk jong was en dus meer energie heeft dan een granny van 80 jaar.
Dinsdag 22 juni was wel de drukste dag van deze periode: we bezochten 11 grannies, 2 scholen (weliswaar zonder kinderen) en één sponsorkind.
Wat ons vooral opviel vandaag was de ellende die de lockdown met zich mee brengt voor de grannies. Ze kunnen niet naar Jinja om hun voorraad aan te vullen. Vooral grannies die een handeltje hebben in niet heel erg noodzakelijke dingen, zoals schoenen en kleding, zien hun omzet enorm dalen.
Wat erg leuk was waren kinderen die speelden dat ze een eigen huis hadden. Een meisje zat in haar huis met de baby te spelen (de baby bestond uit iets van raffia). De jongen had zelfs een televisie in huis.
Het valt ons trouwens toch op dat de kinderen hier geweldig kunnen spelen met niets. Kom daar nog maar eens om bij ons.
Hoewel de scholen dicht zijn hebben we toch een kijkje kunnen nemen bij een paar scholen waar kinderen op zitten die door sponsoren van ons gesteund worden. De Kyomya Omega Junior School is zo’n school. Hoewel het een privé-school is zien de gebouwen er ontzettend armoedig uit. Maar de kracht van deze school zit hem in de leraren. Die zijn erg gemotiveerd en dat levert betere resultaten op dan een mooi gebouw. Nu maar hopen dat de lockdown niet te lang gaat duren.
Maar woensdag 23 juni bleek net zo pittig te zijn. Het begon heel bijzonder: de heer Lycklama die het Lycklama resthome gesponsord heeft was vandaag jarig. De mensen van het project en wij wilden hem graag eren met het hijsen van de Friese vlag en het zingen van het Friese volkslied. Hoewel Klaske en ik (Ria) beide nuchtere types zijn, vonden wij het tot onze verbazing best wel een emotioneel moment. Wat bijzonder om hier op het project het Friese volkslied te horen. Het Lycklama resthome is een fantastische plek voor de grannies om bij te komen van alle stress en zorg die ze dagelijks hebben, hoewel ze nu vanwege de strenge lockdown niet hier naar toe kunnen komen. Maar ook voor ons is het een heerlijke plek om, na een dag in het veld geweest te zijn, weer terug te komen.
Het meest indrukwekkende van deze dag was wel het bezoek aan granny Ruth. Ze verzorgt helemaal in haar eentje 11 kleinkinderen. Maar ze weet soms niet hoe ze aan eten moet komen voor al deze kinderen. Vandaag had ze van de buren een tros matoke (bakbananen) gekregen en was ze weer gered voor een dag. Ze was in tranen en wij bijna ook. Het was zo’n lieve granny en het waren zulke leuke en gedisciplineerde kinderen. Iedereen had een taak in het huishouden.
We konden haar gelukkig heel blij maken met het bericht dat ze een huisje kreeg van een sponsor. En omdat we van een andere sponsor geld hadden meegekregen voor noodgevallen reed Khasim, onze chauffeur, snel naar de dichtstbijzijnde markt om eten voor geruime tijd in te slaan voor Ruth en de kleinkinderen. De 6 meisjes deden ondertussen voor hoe zij ’s nachts lagen te slapen. Bij de jongens ging het net zo. En dan moest oma zich er nog tussenin zien te wurmen.
Donderdag 24 juni was de dag dat we alleen maar grannies bezochten die nog geen nieuw huisje hadden. En we kunnen u verzekeren dat alle grannies heel erg toe waren aan zo’n nieuw huisje. Niet alleen lopen de kinderen gevaar vanwege slangen, ratten en malariamuggen die door de gaten naar binnen dringen, maar ook de kerosinelampjes zijn levensgevaarlijk. Dat zagen we bij Pauline, een meisje van 5 jaar. Zij was zo ernstig verbrand door zo’n kerosinelamp dat ze 7 maanden in het ziekenhuis heeft gelegen.
Gelukkig had Pauline nu geen pijn meer en hoeft de granny binnenkort geen kerosinelamp meer te gebruiken omdat ze op het huisje een zonnepaneeltje krijgt, waarop drie lampen kunnen branden.
We zagen onderweg verschillende keren een bouwplaats waar aan de nieuwe huisjes gewerkt wordt. Omdat deze kinderen nu niet naar school konden vanwege de lockdown, werden ze ingezet om mee te helpen met de bouw van dit nieuwe huisje.
Vrijdag 25 juni was de laatste dag dat we grannies gingen bezoeken. Wat ons deze dag vooral bij bleef was de vrijgevigheid van de grannies. Ze hebben zelf nauwelijks iets te eten en toch staan ze erop dat wij van alles van ze accepteren. Wij kunnen wat dat betreft nog veel van ze leren. Onderstaande granny maakte het wel heel bont.
Gelukkig nam zij er genoegen mee dat we ieder een banaan meenamen. De rest van de bananen werd uitgedeeld aan haar kinderen en de buurkinderen.
Het bezoek aan granny Eseza was ook bijzonder. Een autobedrijf uit Scheerwolde heeft haar huisje betaald en dat verhaal werd gepubliceerd in het MAX Magazine. Nu hadden wij het betreffende magazine voor haar meegenomen. Ze moest er helemaal van huilen: ze had het nooit voor mogelijk gehouden dat zij ooit nog eens in een magazine zou staan. Het bezoek had wel een bijzonder triest staartje: volgens de dokters had ze baarmoederkanker. Dat heeft ze vier jaar geleden al gehoord. Ze maakt zich dus al jaren zorgen over de toekomst van de kleinkinderen. Wij waren ook erg bezorgd en we besloten haar voor onderzoek naar het ziekenhuis te sturen. Na twee soorten scans kwam de heugelijke mededeling dat het geen baarmoederkanker was, maar dat ze een grote cyste in haar baarmoeder had. De opluchting voor haar was enorm. De artsen hopen deze cyste met medicijnen weg te krijgen. Gelukkig hadden we een budget van een donor gekregen voor noodgevallen zoals dat van Eseza.
Het waren twee zeer bijzondere weken. We hebben heel veel grannies en gesponsorde kinderen bezocht. Het waren behoorlijk zware weken, maar de voldoening was enorm. Dank zij onze fantastische sponsoren hebben heel veel grannies en kleinkinderen een veel beter bestaan dan voorheen. De laatste dagen op het project hebben we besteed aan het maken van verslagen van onze bezoeken, zodat de sponsoren op de hoogte blijven van het wel en wee van de grannies en de kleinkinderen.
En o, wat kwamen we schattige kindjes tegen.