Verslag van het bezoek van Grannies2GranniesFriesland aan de grannies van Pefo Uganda, oktober – november 2022
Dit jaar was er geen stress vanwege corona, maar nu bleven we lang in onzekerheid of ons vliegtuig wel zou vertrekken richting Oeganda. En of onze bagage wel mee zou komen. Dit alles vanwege de chaos op Schiphol. Maar gelukkig is alles goed gegaan en zijn we met ons hele hebben en houwen veilig aangekomen in het Lycklama rest home op het project van Pefo Uganda in Jinja. We werden welkom geheten door de nieuwe manager van het Lycklama rest home, waar we gedurende de hele periode verbleven. We hadden natuurlijk weer heel veel kinderkleding bij ons. Dat gaan een paar andere grannies van onze groep over een tijdje allemaal sorteren en in het winkeltje ophangen of neerleggen.
Vier Friese grannies zijn 10 dagen eerder vertrokken, zodat ze voordat de rest van de groep kwam al vast heel veel bezoeken af konden leggen en verslagen konden maken.
Daar begonnen we de volgende dag (20 oktober) meteen mee. Met zijn zessen (Judith, stafmedewerkster, Khasim, chauffeur en Yvonne, Marijke, Klaske en Ria, Friese oma’s) vertrokken we naar de eerste grannies. Het voelde meteen weer heel vertrouwd. De wegen waren gelukkig weer redelijk begaanbaar. Het had de laatste tijd wel heel veel geregend met alle gevolgen van dien voor het verkeer. Maar nu waren de wegen weer redelijk begaanbaar. We moesten deze dag wel heel lang rijden, de afstanden zijn niet zo heel groot, maar de weggetjes bestaan af en toe voornamelijk uit kuilen, dus het tempo ligt laag.
We dachten even verlost te zijn van de oorlog in Oekraïne, maar ook hier wordt de nodige aandacht aan deze vreselijke oorlog gegeven. Dit artikel moesten de kinderen van granny Loy Naigaga op school bestuderen.
De eerste dag bezochten we 9 grannies. Ria bezocht grannies vanwege het feit dat ze een nieuw huisje hadden gekregen. Klaske wilde deze grannies ook zien omdat hun kleinkinderen gesponsord werden met schoolgeld. De grannies die het betrof waren heel blij en dankbaar, zowel met de huisjes als met het feit dat de kinderen naar school gingen. Ook de kleinkinderen vonden het fijn dat ze nu elke dag naar school konden gaan zonder weggestuurd te worden en zelfs een maaltijd kregen op school!
Natuurlijk probeerden de grannies ons weer van alles mee te geven. Voedsel dat ze zelf zo hard nodig hebben. De situatie is in heel Oeganda verslechterd vanwege de verhoging van de prijzen voor eigenlijk alles. De grannies krijgen allemaal een handeltje, maar op de eerste dag zagen we voornamelijk grannies die gekozen hadden voor geiten. Er waren maar een paar grannies die een winkeltje hadden. De winstmarge is ontzettend laag voor ze en als ze niet heel goed kunnen rekenen verdienen ze er niets mee. Geiten blijven altijd hun waarde houden en zijn zelfs behoorlijk duurder geworden. De kip gaven we toch maar terug aan de granny met als argument dat het wat lastig meenemen was in het vliegtuig.
Op dag 2 gingen we weer met zijn vieren op stap. We bezochten ook deze dag acht grannies. Iedere granny heeft ontzettend veel meegemaakt in haar leven en de kleinkinderen ook. We verbazen ons er over hoe vrolijk de kinderen vaak nog zijn.
Als eerste bezochten we Jane. Vorig jaar heeft Omroep MAX in een uitzending aandacht besteed aan Jane. Zij kreeg dankzij de uitzending een nieuw huisje. Haar leven is nu compleet veranderd. Vorig jaar was ze een zielig hoopje mens en nu kwam ze ons dansend tegemoet. De kinderen gaan allemaal naar school, dankzij een sponsor en maakten een levendige indruk.
We zijn vorig jaar begonnen met een project als pilot, waarbij meisjes en jongens seksuele voorlichting kregen en met elkaar uitwasbaar maandverband gingen maken. Veel meisjes durven tijdens hun maandelijkse periode niet naar school te gaan omdat ze geen maandverband hebben. Het zou mooi zijn als dit project voortgezet kan worden. De grannies kunnen dan samen met de kleinkinderen de zakjes maken en ondertussen wordt er seksuele voorlichting gegeven. Dat is wel nodig hier. Het laatste jaar zijn er weer ruim één miljoen baby’s geboren. Iemand uit Heerenveen heeft prachtige zakjes met uitwasbaar maandverband gemaakt voor een aantal meisjes. Deze dag deelden we een aantal tasjes uit aan meisjes die naar school gaan. Judith van Pefo gaf uitleg over het gebruik.
Als handeltje kwamen we vandaag een aantal variaties op de geiten tegen. Zo waren er een paar grannies die varkens hielden, eentje verkocht houtskool en een andere granny was bananen aan het verzamelen om bananenbier te brouwen.
Hierna volgde het weekend. Nu konden we aan de gang met het maken van verslagen van onze bezoeken. Dat is een leuk, maar tijdrovend werk. Wel gezellig zo met zijn vieren aan het typen.
Vanaf maandag 24 oktober splitsten we ons in twee groepen. Klaske ging de scholen bezoeken van kinderen die via Grannies2Grannies gesponsord werden en Ria ging weer op bezoek bij grannies die een nieuw huisje gekregen hadden of nog moesten krijgen. Zij werden afwisselend bijgestaan door Marijke en Yvonne.
Wat ons opviel was dat de grannies die een goedlopend handeltje hadden, hiermee (net) genoeg verdienden om het schoolgeld van de kinderen te betalen. Dit is een heel gunstige ontwikkeling, het belang van een eigen handeltje is dus enorm groot. Dit hadden we ons van te voren niet echt gerealiseerd. Helaas gaat het niet altijd goed met het handeltje. Soms gaat een geit dood, of zij wordt gestolen. Ook moet er soms een ziekenhuisrekening betaald worden, zodat er niet opnieuw in een winkeltje geïnvesteerd wordt. Maar over het algemeen is het toch een groot succes.
Onderweg van de ene granny naar de andere kwamen we één van de 10 groepen grannies tegen die aangesloten zijn bij Pefo. Ze waren hard aan het repeteren voor de competitie: aan het eind van ons verblijf op het project wordt er een feest aangeboden door onze groep aan de grannies. Dan treden alle groepen op, ze dansen, zingen en voeren een toneelstukje op De winnende groep krijgt een stierkalf. We werden uitbundig onthaald.
Schoolbezoeken
Tijdens de bezoekjes aan de scholen waarop de gesponsorde kinderen zitten vallen we van de ene verbazing in de andere. Er zijn op het platteland van Oeganda drie soorten scholen: ‘community’ scholen, regeringsscholen en zogeheten ‘private schools’. De gesponsorde kinderen gaan geen van alle naar een community school. Als je op een dergelijke school hebt gezeten levert dat niets op voor de rest van je leven. Deze eenvoudige vorm van onderwijs heeft geen enkele rechtsgeldigheid. Wij hebben tijdens deze reis alleen te maken met de redelijk goed ogende regeringsscholen en de vaak zeer sober uitziende ‘private schools’.
St. John Kizinga Primary school is zo’n regeringsschool die wij hebben bezocht. Deze school is verplicht elke leerling die zich meldt aan te nemen. Het leerlingaantal overstijgt dan al snel de duizend leerlingen. In de eerste klas van de primary van deze school, vergelijkbaar met groep 3 in Nederland, zitten gedurende het huidige schooljaar maar liefst 169 leerlingen. Zij zitten allemaal dicht op elkaar in één lokaal. Er is slechts één leerkracht in deze groep aanwezig. De leerlingen hebben geen boeken en geen schriften en als de leerkracht wil dat zij iets opschrijven, dan schrijven alle kinderen gelijktijdig met de vinger in de lucht. Een zwakke leerling heeft op deze school geen schijn van kans.
Kyomya Omega Junior school is ook een ‘private school’. Dit is een school die is opgetrokken uit ruwe planken, de vloer van de lokalen is van aangestampte rode aarde, er zijn geen deuren en geen ramen. Wat de school wel heeft is een team van jonge enthousiaste en bevlogen leerkrachten die hun leerlingen kennen en van hen houden. De kinderen van de Kyomya Omega Junior school maken een gelukkige indruk. Het gebouw dat er in onze ogen uit ziet als een varkensstal herbergt juist een bijzonder leuke kleine school die heel goed bekend staat.
Foto’s boven: dit is de Jinja Twin Primary School met de meisjesslaapzaal
Sister Rose
Voordat we vandaag een aantal grannies gaan bezoeken, gaan we eerst bij sister Rose langs. Sister Rose runt het kliniekje dat op loopafstand staat van het project en waar ook de ouderen aangesloten bij Pefo Uganda terecht kunnen. We hebben een heleboel spullen voor haar. Marijke overhandigt haar een oorspiegel die ze meegekregen heeft van oud-huisarts Andries Hoekstra uit Tijnje. Sister Rose is hier heel blij mee. Ze laat ons de nieuwe vrieskast zien, waarin ze vaccinaties kan bewaren. Dan bekijkt ze de andere spullen die we meegenomen hebben. Verschillende medicijnen en hulpmiddelen. Maar ook een gehaakt poppetje met een ooglapje voor haarzelf.
Daarna laat ze ons het nieuwe gebouw van de kraamkliniek zien. Er staat jammer genoeg nog niets in, behalve 2 verlosstoelen. Na een korte rondleiding in het andere gebouw laten we sister Rose weer achter om de buiten wachtende cliënten te helpen.
Wie denkt dat Pefo Uganda zich alleen met de bouw van huisjes en met het sponsoren van schoolkinderen bezig houdt, zit er helemaal naast. Hun activiteiten richten zich op 5 hoofdpunten, de schijf van 5 zeg maar. Dit zijn naast huisvesting en scholing, ook gezondheidszorg, empowerment en economische zelfstandigheid.
Wat scholing betreft blijft het niet bij het sponsoren van kinderen van grannies. Ook de follow-up wordt goed aangepakt door Judith Akello, een andere Judith dan de persoon die altijd meegaat als we de grannies gaan bezoeken. En er is een hele grote bibliotheek op het project waar elke dag klassen van scholen uit de buurt naar toe gaan.
De scholen hebben vaak helemaal geen materiaal en in de bibliotheek van Pefo is dat ruimschoots aanwezig. Op de foto’s hierboven is het leestijd. Ze lezen met zijn allen hardop.
Momenteel wordt er druk gebouwd aan een reeks nieuwe huisjes. Volgens het contract moeten deze eind van dit jaar klaar zijn. Maar op dit moment zijn er de nodige uitdagingen, zoals Justine problemen noemt. Ten eerste is de prijs van benzine bijna verdubbeld. Ten tweede is de prijs van grondstoffen ook erg toegenomen en zijn de materialen vaak niet leverbaar. En als laatste laat de vrachtwagen die de materialen naar de grannies moet brengen het steeds vaker afweten. Maar gelukkig is dit probleem tijdelijk. Via MIVA is er een goede tweedehands vrachtwagen onderweg van Japan naar het project.
Maar ondanks al deze “uitdagingen” wordt er gelukkig goed doorgebouwd, al zullen niet alle huisjes op tijd klaar zijn.
Zoals ik al eerder zei, waren we de eerste 10 dagen met zijn vieren aan het werk op het project. Maar op 29 oktober arriveerden nog 11 mensen uit Nederland: grannies met echtgenoten en een paar heel betrokken sponsoren. Het weekend was om bij te komen van de reis. Maar op de laatste dag van de maand oktober ging iedereen aan het werk. Eerst stelde de staf van Pefo zich voor.
Iedereen was aanwezig, van de coördinator Justine tot de tuinman Nicolas. Eerst vertelde Justine hoe hij tot de oprichting van Pefo Uganda was gekomen en op welke gebieden ze allemaal actief zijn (de eerder genoemde schijf van 5). Daarna stelde iedereen van de staf zich voor. Mooi was ook dat 4 grannies en 4 kleinkinderen een functie hebben gekregen binnen de staf. Vervolgens waren wij aan de beurt om ons voor te stellen. We sloten de bijeenkomst af met een optreden van Chris, de man van de Friese granny Peta. Hij zong “How fragile we are” van Sting. Een heel toepasselijke tekst.
Vervolgens gingen sommige van ons aan het werk in de bibliotheek van het project, terwijl anderen zich bezig hielden met het ordenen van alle kinderkleding die we meegenomen hadden.
Hierboven ziet u een paar foto’s van de grannies die kaarten maken. Links de groep die kaarten maakt met Afrikaanse stofjes en rechts de groep die lapjes borduurt met huisjes, vlinders en dieren, waarvan wij in Nederland kaarten maken. Klaske en Riny waren zeer tevreden over de kwaliteit van deze kaarten.
Op verzoek van de Oegandese grannies probeerden Fetsje en Lean een paar dames de kunst van het haken bij te brengen. Dat ging met vallen en opstaan. Maar het resultaat was toch wel bevredigend.
En een aantal van ons ging op bezoek bij diverse grannies. Voor degenen die hier voor het eerst waren was het behoorlijk confronterend om de vreselijke omstandigheden te zien bij de grannies die in een oud hutje wonen. De werkelijkheid is vaak nog schrijnender dan wat je op foto’s en op televisie ziet, was hun ervaring.
Maar hoe fijn is het dan om een granny te kunnen vertellen dat zij en haar kleinkinderen een nieuw huisje krijgen. En soms mogen wij ook vertellen dat het schoolgeld van één of meerdere kinderen betaald gaat worden door een sponsor.
Naast de bezoeken aan de scholen en de grannies vonden er de volgende drie dagen verschillende activiteiten plaats in en rond de bibliotheek. Elke ochtend en middag kwamen verschillende groepen kinderen van scholen uit de omgeving naar de bibliotheek toe. Met hen werden verschillende activiteiten gedaan op het gebied van sport, muziek, spelen en lezen. De kinderen hadden de tijd van hun leven.
Ook gaven de oma’s een demonstratie hoe zij koken op houtbesparende oventjes en met opvouwbare “kooktoestellen” op zonne-energie, we noemen die cook-kits. Daar zijn we vorig jaar mee begonnen en nu konden we zien dat de grannies er erg enthousiast over zijn. We zullen bespreken hoe we dit een vervolg kunnen geven.
Hierboven ziet u de dames hun opvouwbare cook-kits installeren. Vervolgens snijden ze alle groenten heel klein. Alles wordt in pannen in de cook-kits gezet en na ongeveer drie uur is het eten klaar. Ze nemen deze cook-kits soms mee naar het land waar ze aan het werk zijn. Na een paar uurtjes werken kunnen ze meteen aan de lunch beginnen.
Als het regent gebruiken ze de houtbesparende oventjes (zie foto’s onder).
Aan het einde van deze dagen kwamen alle kinderen en leerkrachten bij elkaar in de grote zaal van het project. We sloten dan met elkaar de dag af met zang.
Op één van de dagen werden er zogenaamde sanitary pads (wasbaar maandverband) gemaakt. Er kwam een groep van 19 jongens en meisjes vanaf 12 tot 17 jaar naar de bibliotheek. Staflid Susan benadrukte in haar inleidend praatje het belang van het gebruik van maandverband. Dit zorgt voor goede hygiëne en het voorkomt schoolverzuim van meisjes.
Vervolgens gingen de jongens en meisjes aan de slag. De patronen werden op de stof getekend, uitgeknipt en daarna met de hand genaaid. Het was bijzonder om te zien hoe serieus ook de jongens het maken van de pads aanpakten.
Ons bezoek aan het project in Jinja eindigde met een medisch kamp gecombineerd met een daverend feest. Sinds een aantal jaren financieren wij een medisch kamp voor de grannies. De staf van Pefo Uganda huurt dan medisch personeel in, zoals een oogarts, een cardioloog, een gerontoloog, verder verpleegkundigen en laboranten. Ook wordt een enorme hoeveelheid medicijnen ingekocht.
De grannies worden allemaal gewogen, hun bloeddruk wordt opgemeten en indien nodig worden ze getest op malaria, diabetes en corona. Het is vaak de enige kans voor de grannies om een dokter te zien. Als ze bij klachten naar een dokterspost of een ziekenhuisje gaan worden ze vaak weggestuurd. Het argument is dan dat er al zo weinig medicijnen zijn en dat ze die liever voor kinderen of jong volwassenen gebruiken dan voor de grannies. Maar ze vergeten dan dat die grannies vaak de zorg hebben voor veel kleinkinderen en dat die kleinkinderen afhankelijk zijn van die granny.
Ondertussen was het feest ook al begonnen. Dit feest boden wij de grannies persoonlijk aan. Die waren al weken aan het oefenen geweest voor hun optreden. Want de groep die het beste optreden kon verzorgen zou een stierkalf winnen. De grannies werden met bussen opgehaald. Elke groep moest een lied zingen met dans en een gedicht voordragen of een toneelstukje opvoeren. Het thema moest zijn: overleven van grootmoeders gedurende de huidige economische crisis. Het beste optreden werd beloond met een stierkalf, voor Oegandese begrippen een enorm grote prijs.
Natuurlijk werd er ook eten geserveerd. In Oeganda is een feest zonder eten geen echt feest En uiteindelijk werd de uitslag bekend gemaakt, wat tot grote vreugde bij de winnende groep leidde.
De laatste activiteit van deze reis was een bezoek aan Busia. Daar is een dependance van het project. Hier ligt de nadruk minder op de grannies, maar juist meer op tienermoeders en kinderen.
Eén van onze sponsors heeft hier een prachtige school gebouwd. Tot nu toe zijn er 3 kleuterklassen: baby class, middle class en top class. Daarna komen primary 1, 2, 3 en 4. In totaal zijn er 110 leerlingen, maar volgend jaar komt primary 5 erbij.
We kregen eerst een rondleiding over het project. Hierna volgde er een heel programma. Dit begon met een optreden van de kinderen van de Nayuko Primary school. Ondertussen zaten 50 tienermoeders te wachten op de uitreiking van een geit.
In Busia is inmiddels ook een granny groep opgericht. Deze grannies toonden hun bekwaamheden op het gebied van matten vlechten, pottenbakken, houtvuurtjes maken, etc.
Daarna waren de tienermoeders aan de beurt. Om de beurt werden ze opgeroepen en kregen ze een geit overhandigd. Het is de bedoeling dat ze ook een programma volgen waarbij ze hulp krijgen bij het weer oppakken van hun leven. En het eerste geitje dat uit de geit die ze nu kregen geboren wordt, moeten ze weer teruggeven aan Pefo. Pefo kan daarmee weer een andere tienermoeder helpen.
Hiermee kwam een eind aan een indrukwekkend bezoek aan de grannies en de kleinkinderen aangesloten bij Pefo Uganda. We waren allemaal weer enorm onder de indruk van hetgeen de staf van Pefo hier allemaal doet voor de grannies en de kleinkinderen. Het enthousiasme en de betrokkenheid van Justine en zijn staf is bewonderenswaardig te noemen. En wat ze tot nu toe bereikt hebben ook. Maar we zagen ook dat er nog heel veel grannies een huisje nodig hebben en ook heel veel kleinkinderen die niet naar school gaan bij gebrek aan geld. Maar we hebben weer een aantal grannies heel blij kunnen maken met een nieuw huisje. En we hebben ook weer kunnen zien wat een enorme impact een nieuw huisje heeft op het leven van de grannies en hun kleinkinderen. Dit bezoek heeft ons allemaal weer heel veel energie gegeven om door te gaan met ons werk in Nederland. En we hopen dat u ons daarbij weer wilt helpen. Dit is weer een lang verslag geworden, met gelukkig wel veel foto’s. Dank voor uw geduld om het te lezen.
