Op 22 oktober gingen we met een groep van 11 naar Oeganda .
Behalve de grannies , Ria , Klaske ,Marijke , Yvonne en onze nieuwe grannie Lean , gingen ook Hennie , Bert en de familie Lyclama mee
Maandag 25 vertrokken we naar het project. Daar werden we opgewacht door een groep dansende en zingende grannies, een feestelijk welkom. Ook stond er een lokale filmploeg klaar om opnames te maken voor weer een uitzending van MAX Maakt Mogelijk. Met name de familie Lycklama, die deel uitmaakte van onze groep, werd gefilmd. Dit vanwege het Lycklama Rest Home, dat dankzij een grote donatie van de oude mijnheer Lycklama op het project gebouwd is. In dit Lycklama Rest Home kunnen de grannies om de beurt een aantal nachten verblijven om even bij te komen van de zware taak die ze elke dag wacht om voor de nodige aantallen kleinkinderen te zorgen. Het was een mooi moment toen de vlaggen tijdens het spelen van het Oegandese en het Friese volkslied gehesen werden.
In totaal bezochten we 32 grannies. Zes van deze grannies kregen te horen dat ze een nieuw huisje kregen,zoals deze granny op de foto hierboven .De blijdschap is altijd immens. Vaak reageren de grannies eerst wat lauw, alsof ze het niet kunnen geloven. Maar als het eenmaal tot ze doorgedrongen is, begint het feest. Ze lachen, juichen, dansen, de hele buurt danst soms mee. Sommige grannies vallen op hun knieën om hun dank uit te drukken. Dat is altijd een ongemakkelijke situatie, we hijsen de grannies dan gauw weer overeind.
Ruth is een granny die de zorg heeft voor 11 kleinkinderen. Tijdens ons vorige bezoek troffen we haar in tranen aan: ze wist niet hoe ze haar kleinkinderen de volgende dag te eten moest geven. Nu was haar situatie enorm verbeterd. Ze had een nieuw huisje, wat groter dan normaal omdat 30 m2 voor 12 personen wel heel erg weinig is. Haar land was ingezaaid, zodat ze binnenkort in haar eigen voedsel kon voorzien. De kinderen zagen er keurig uit.
Ruth vertelde dat één van de grote verschillen was dat ze nu ook meer gerespecteerd werd in de lokale gemeenschap. Dit horen we vaker: armoede maakt ook dat je geïsoleerd komt te staan, mensen mijden je vaak.
Een andere granny waar we eerder waren, is Gorret. Zij heeft naast de zorg voor 5 kleinkinderen ook nog de zorg voor haar eigen zoon van 17. Luko is geestelijk en lichamelijk gehandicapt. Gorret moest hem steeds naar buiten tillen en dat werd, naarmate hij ouder werd, steeds zwaarder voor haar. De Nederlandse familie waar zij het nieuwe huisje van had gekregen wilde ook een rolstoel financieren. Deze was nu klaar, maar nu bleek dat het huisje nog niet aangepast was, zodat Gorret nu zowel Luko als de rolstoel naar buiten moest tillen. Maar eenmaal buiten vond hij het heel fijn om rondgereden te worden. Gelukkig hadden we van een Nederlandse granny geld meegekregen om noodgevallen op te lossen en dit was zo’n noodgeval vonden wij. Er wordt nu een voorziening gemaakt zodat Luko in zijn rolstoel naar buiten gereden kan worden.
Maar naast het bezoeken van de grannies gebeurde er nog veel meer op het project. Zo hadden we weer extra tassen met kleding bij ons. Hennie schreef hier het volgende over:
Maandagmiddag begin ik met Marijke en Yvonne de meegebrachte tassen uit te pakken en een eerste sortering te maken. Medische artikelen, handwerk- en naai-artikelen, speelgoed, boeken en vooral heel veel kleding. Al gauw begint het kantoor van Justin een chaos te worden.
Dinsdagmiddag ga ik met grannie Teddy en Klaske alle kleding naar het winkeltje brengen. Er is in het winkeltje al ruimte gemaakt in de kast die we 4 jaar geleden lieten maken. We hangen de grotere kledingstukken op en leggen gesorteerde stapels in de vakken. Er blijven nog tassen met kleding over, dat komt later wel.
Donderdag bedenk ik dat nu de rest uitgepakt moet worden, want morgen komen 250 grannies voor het feest. Teddy is eerst wat aarzelend om naar het winkeltje te gaan. Als ze de deur van het winkeltje opent begrijp ik haar aarzeling….het is er een chaos. De resterende tassen zijn leeg gestort op de grond. In de vakken geen nette stapeltjes meer, maar de vakken zijn gewoon volgepropt.
Wat is er gebeurd ? Teddy biecht op; de grannies die op het project te logeren waren , hadden de kans te baat genomen om alvast te winkelen.
Even is mijn teleurstelling merkbaar, maar ik herneem me. Ik begrijp de grannies wel. Hun kleinkinderen lopen vaak in vodden en nu hadden ze de eerste keus… en ja ordenen in kasten .. ze hebben niet eens een kast in hun hutje.
We hervatten het werk en krijgen ook nog wat hulp en ja het lukt . Alles komt netjes op stapeltjes in de vakken en veel wordt opgehangen aan het rek.
Teddy en ik glimlachen en geven elkaar een boks. Tevreden sluit Teddy de deur.
Morgen kan het feest beginnen.
Marijke was verantwoordelijk voor de inkoop van producten die we bij de grannies en op de markt kochten. Wij verkopen deze tijdens voorlichtingsbijeenkomsten en op markten en braderieën, als corona tenminste niet weer roet in het eten gooit. Ook gaf ze nog een ochtend instructies aan de groep die de kaarten met de Afrikaanse stofjes maakt.
Yvonne had de organisatie van 2 workshops .
Workshop wasbaar maandverband op 2 en 3 november.
Het is in veel arme landen een groot probleem voor meisjes om naar school te gaan als ze ongesteld zijn. Nu zijn er verschillende organisaties die zogenaamde sanitary pads maken: tasjes met daarin een aantal wasbare maandverbandjes. Helaas bleek de organisatie waarop de keus van de staf van Pefo gevallen was niet het maandverband te maken dat wij voor ogen hadden.
Omdat er op dat moment niets anders op zat, zijn we toch maar enthousiast aan de slag gegaan. De workshop werd bezocht door 5 meisjes, 5 jongens, 10 grannies en 5 leraren. De pads werden met de hand genaaid. Ze bestaan uit 1 laag flanel, 2 lagen fleece, daarna een laag waterproof plastiek en tenslotte 1 laag katoen. Een heel belangrijk aspect aan dit project is dat het gekoppeld is aan het geven van seksuele voorlichting.
Het was prachtig om te zien hoe zowel de jongens en de meisjes als de grannies aandachtig bezig waren. Alhoewel het niet de bedoeling was om deze pads te maken (wij hadden andere, betere pads voor ogen waar we aantal van meegenomen hadden uit Nederland), kunnen we wel concluderen dat de workshop toch een succes was wat betreft de voorlichting en het bespreekbaar maken van de problemen bij het menstrueren .
De naaigroep van de grannies en de naaileraar op het project, Sokiedi, waren erg enthousiast over de kits met de goede pads die wij uit Holland meegenomen hadden. Zij gaan nu proberen deze na te maken. Er is genoeg stof van de workshop overgebleven om voorlopig vooruit te kunnen .
Rehema is blij met de kit 
kit , zoals ze eigenlijk moesten worden
De andere workshop die mede door Yvonne was geregeld was een workshop solarcooking. Hieronder volgt het verslag van Yvonne.
Verslagje workshop koken
Dinsdag 26 oktober was er de solarcooking workshop .
Susanne, een staflid van Pefo Uganda had geregeld dat Maimuna, een vrouw uit Jinja, een workshop zou geven aan 20 grannies. Elke groep had 2 grannies afgevaardigd. Maimuna werkt samen met SolarCooking Kozon en krijgt dan ook begeleiding en steun vanuit Nederland. Maimuna was nog wat onzeker en had hulp gevraagd van Olivia uit Kampala.
Er waren twee soorten kooktoestellen. De ene, cookit genaamd, bestond uit een opvouwbare kartonnen doos die aan de binnenkant beplakt is met aluminiumfolie. Deze is alleen te gebruiken als de zon schijnt. Bij goed gebruik kan deze zeker twee jaar meegaan.
Het andere kooktoestel was een houtbesparend oventje. Deze kleine compacte oventjes verbruiken minder hout, en daardoor vormt zich ook minder rook. Op beide toestellen werden wat pannen met groentes gezet. Daarna gingen we weer de zaal in voor verdere uitleg over het gebruik en het opvouwen en droog bewaren van de cookits.
Om 13.00 uur kregen alle grannies een lunch en werd er ook geproefd van de gerechten die in de cookingsets klaar gemaakt waren. Om 3 uur eindigde de leerzame workshop en we besloten van elke soort 10 stuks te kopen . Per groep zullen de 2 grannies een cookit en een een houtbesparend oventje krijgen. Helaas had Maimuna niet genoeg setjes bij zich , maar die werden de week daarna geleverd. De bedoeling is dat de grannies met elkaar gaan proberen hierop te koken. Na een maand komt Maimuna weer om te bekijken of de grannies er mee overweg kunnen. Als dat het geval is zullen we nogmaals 2 keer 10 setjes kopen. De bedoeling is dat de grannies elkaar leren om hiermee om te gaan. Daarna vindt een evaluatie plaats en zullen we beslissen of we hiermee verder gaan.
Ondertussen stond Lean elke ochtend om 7 uur in de keuken van het Lykclama Rest Home om Rehema bij te staan bij het maken van het ontbijt. Rehema moest in haar eentje zo’n beetje het hele Lycklama Rest Home runnen en dat terwijl ze daar geen enkele ervaring in had. Lean heeft zelf een paar jaar een hotel in Burkina Faso gehad, dus zij kent het klappen van de zweep. Samen hebben ze gekeken hoe alles zo efficient mogelijk gerund kan worden. Maar dat Rehema extra hulp nodig heeft is wel duidelijk en dat hebben we ook goed aangegeven.
Bert, de echtgenoot van Ria heeft een paar jaar geleden tijdens één van de bezoeken het initiatief genomen om een sportcommissie in het leven te roepen.
Dit schrijft Bert hierover:
Drie jaar geleden werd er vanuit PEFO een voetbalproject gestart, PESTI genaamd: Pefo Sports and Talents Initiative.
Het was nuttig om te zien, hoe de stand van zaken was rondom trainingen, wedstrijden, en de aanleg van een standaard voetbalveld. Ik heb tijdens mijn verblijf op project verschillende trainingen gegeven en wedstrijden bijgewoond. Ivan Balondemu, de motor achter het project, heeft intussen een aardig netwerk opgebouwd. Zo is PESTI erkend door de Oegandese voetbalbond. Sterker nog: Ivan is regiocoördinator geworden om voetbal in de regio te ontwikkelen. Sponsoring blijft hard nodig. Dat is enerzijds om te voorzien in de basisvoorzieningen die nodig zijn om een voetbalclub draaiende te houden. Anderzijds moet voor de aanleg van een standaard voetbalveld gezocht worden naar grote sponsors. De Nederlandse steungroep “Sportleaders for Sportleaders” werkt nu aan een uitbreiding van het aantal donateurs. Bij de zoektocht naar grotere sponsors is hulp gekregen van Foppe de Haan.
Ook onze jongste reisgezel , de 15 jarige Isabel Lyclama verzorgde een workshop . Zij ging met de naaigroep knuffels maken , zoals haar oma ze voor haar had gemaakt .Ze had alle naaispullen meegenomen en aan het eind hadden de 5 oma’s allen een Lyckle, een magic sleepdoll ,gemaakt .
En last but not least Klaske, die de verantwoordelijkheid heeft voor het onderwijs van de kinderen. Zij maakte het volgende verslag:
Verslag van schoolbezoeken
Tussen 23 oktober en 6 november 2021 bezochten we elf basisscholen. Ook brachten we een kortbezoekje aan de schoolkinderen die we tijdens de reis in juni 2021 door ziekte of afwezigheid hadden gemist. Verder bezochten we enkele gesponsorde kinderen tijdens hun ‘home schooling’ en tenslotte spraken we met drie jongvolwassenen over hun studievorderingen.
Algemeen
De leerlingen in Oeganda gaan als gevolg van de coronapandemie, met enkele korte onderbrekingen, al anderhalf jaar niet naar school. Voor veruit de meeste kinderen is er ook niets geregeld wat lijkt op onderwijs op afstand of thuisonderwijs. In de omringende landen zijn de scholen gedurende de gehele pandemie grotendeels open gebleven.
De Oegandese jeugd heeft een zeer grote leerachterstand opgelopen, die waarschijnlijk grote gevolgen heeft in de toekomst. Men verwacht dat veel kinderen na de schoolsluiting niet meer naar de basisschool zullen terugkeren, omdat een veertien- of vijftienjarige zich niet meer comfortabel voelt binnen dit type onderwijs. Wie echter zonder diploma de basisschool verlaat, is in zijn verdere leven afgesneden van deelname aan het beroepsonderwijs. Bij laaggeletterdheid en het ontbreken van een vakopleiding ligt armoede op de loer. Ook een grote toename van tienerzwangerschappen is een gevolg van de langdurige schoolsluiting. Er wordt nu gesproken over een hervatting van alle vormen van onderwijs in januari 2022. We hopen dat dit bewaarheid zal worden.
De kinderen die via PEFO gesponsord worden zitten zoveel mogelijk op een privé school. Daar is het onderwijs beter dan op een regeringsschool. Maar soms is de afstand naar de scholen zo groot, dat er toch wordt gekozen voor een regeringsschool. Op dit moment worden 81 kinderen en jongvolwassenen via grannies2grannies Friesland gesponsord. Het onderwijs op privé scholen is beter dan op regeringsscholen. Qua gebouwen zie je vaak geen verschil.
Scholen
Basisscholen worden in Oeganda ‘primary schools’ genoemd. Een primary school bestaat uit zeven leerjaren. Elk leerjaar wordt afgesloten met een examen. Wie het examen niet haalt, of wie niet aan het examen deelneemt wordt niet toegelaten tot het volgende leerjaar.
De kinderen die via PEFO gesponsord worden zitten zoveel mogelijk op een privé school. Daar is het onderwijs beter dan op een regeringsschool. Maar soms is de afstand naar de scholen zo groot, dat er toch wordt gekozen voor een regeringsschool. Op dit moment worden 81 kinderen en jongvolwassenen via grannies2grannies Friesland gesponsord. Het onderwijs op privé scholen is beter dan op regeringsscholen. Qua gebouwen zie je vaak geen verschil.
Leerkrachten op privéscholen ontvangen geen salaris tijdens de schoolsluiting. Leerkrachten op regeringsscholen ontvangen hun normale salaris. Leerkrachten van privéscholen zijn daarom hun geld gedurende het afgelopen anderhalve jaar met andere zaken gaan verdienen. De angst is dat veel leraren niet meer terugkomen om voor de klas te gaan staan.
De naam Mount Zion Peak Learning Centre doet een mooi schoolgebouw vermoeden, maar niets is minder waar. Door de covid pandemie kon de directeur de huur van zijn stenen schoolgebouw niet meer opbrengen en nu probeert hij dichtbij het oude gebouw met palen en planken een vervangend gebouw neer te zetten. Onderstaande foto illustreert het resultaat tot dusver. Wij maken ons zorgen over de staat van dit schoolgebouw en zullen dat met de staf van PEFO bespreken.
‘Home schooling’
Tijdens de langdurige schoolsluiting bieden enkele privéscholen “home schooling” aan. In het eerste jaar van de pandemie bezochten de leerkrachten de kinderen soms thuis, maar nu wordt er op school in kleine groepen van ongeveer tien leerlingen twee uur per dag leerstof uit het voorgaande schooljaar herhaald, zodat de kinderen hun opgedane kennis zullen behouden.
Onder andere op Twin primary school en Buyala Townschip primary school troffen we leerlingen aan die via PEFO worden gesponsord. Voor deze home schooling moet wel extra worden betaald.
Hogere studies
Emanuael en Anna hebben primary school en secondary school met goed gevolg afgerond. Anna is toegelaten tot de universiteit in Kampala. Een enorme prestatie voor een kleinkind van een zeer arme oma. Dankzij haar sponsor kon zij de laatste jaren van haar middelbare school op een kostschool verblijven. Haar universitaire opleiding begint in januari 2022. Anna loopt op dit moment stage in de bibliotheek en op het kantoor van PEFO. Dit is goed voor haar sociale weerbaarheid en het vergroot haar kennis van het Engels.
Emanuel studeert voor leerkracht, hij wil graag les gaan geven aan een secondary school. Halverwege zijn studie kon hij het schoolgeld niet meer betalen. Dankzij sponsoring heeft Emanuel zijn studie nu weer kunnen oppakken. Ook kreeg hij van zijn sponsor een laptop, zodat hij zijn lesstof via internet kan opzoeken. Emanuel mag van de wifi van PEFO gebruik maken en de stafleden op het kantoor maken hem wegwijs op de laptop. Emanuel en Anna zijn ontzettend dankbaar voor de kans die hem wordt geboden.
Gesponsorde kinderen
We hebben alle gesponsorde kinderen ontmoet die we in juni hadden gemist. De foto’s worden naar hun sponsors in Nederland gestuurd.
Aan het eind van de eerste week op het project werd het jaarlijkse medisch kamp georganiseerd. Dit gaat altijd gepaard met een feest voor de grannies. Het motto van Pefo Uganda is “Care for the caretakers”, regelmatig moet er ook aandacht zijn voor de mensen die zorgen voor anderen, zoals in dit geval de grannies die zorgen voor de kleinkinderen.
Er mochten dit jaar vanwege corona “slechts” 215 grannies naar het medisch kamp komen. Maar er worden de komende periode verschillende kleine medische kampjes georganiseerd voor de grannies in de wat verder van het project afgelegen gebieden.
Er hing een prachtig spandoek bij de ingang van het medisch kamp. Binnen stonden grote voorraden medicijnen opgestapeld. Er waren verschillende artsen, verpleegkundigen en laboranten aanwezig. Er werd getest op malaria en op corona. Gelukkig was er geen enkele corona-besmetting. Sabine, één van onze groepsgenoten, is cardioloog. Zij werd ook ingezet, zij het beperkt. Want er was natuurlijk ook nog een feest gaande, waar we bij moesten zijn.
Dat feest begon met de opening van het Lycklama Rest Home. Dat was al eens eerder gebeurd, maar toen waren de Lycklama’s er zelf niet bij.
Voor het feest was onze hele groep in traditionele kleding gestoken. Elke granny-groep moest een optreden verzorgen. Er was een officiële jury die de diverse optredens beoordeelde. De groep met de meeste punten kreeg een stier-kalf als prijs. Dat moest, als het nog wat meer vetgemest was, opgegeten worden met de hele dorpsgemeenschap van de prijswinnende grannies. De grannies hadden enorm hun best gedaan om goed voor de dag te komen. Ze kregen ook allemaal een flink bord eten. Volgens de staf van Pefo is dit voor veel grannies de enige maaltijd in het hele jaar waarbij ze vlees of vis krijgen.
Na de prijsuitreiking volgden nog de nodige toespraken, o.a. van de burgemeester van Jinja en tot slot van Justine, de coördinator van Pefo Uganda. Hierna stortte iedereen zich op de dansvloer en was het nog lang onrustig in het doorgaans zo rustige gebied.
De volgende ochtend vertrokken we naar Busia. Dat is een gebied grenzend aan Kenia. Daar bevindt zich een dependance van het project. Deze streek is nog armer dan het gebied rond Jinja. Op dit project wordt veel gedaan voor de kinderen. Er komen elke dag grote groepen kinderen naar het project. Voor corona kwamen ze naar schooltijd en op zaterdag. Nu komen ze de hele dag
Op het terrein van het project wordt momenteel gewerkt aan de bouw van een school. Dit is ook een uitvloeisel van een uitzending van MAX Maakt Mogelijk: een echtpaar dat erg geïnteresseerd is in onderwijs zag de uitzending en besloot vooral het onderwijs te gaan steunen.
Maar de eerste granny-groep was daar ook al van start gegaan. Het kan best zijn dat we in de toekomst ook huisjes voor de grannies in Busia gaan bouwen. De nood is daar ook heel erg hoog.
We bezochten nog een paar projecten die ook gekoppeld zijn aan Pefo Uganda, o.a. een geitenproject. Jonge tienermoeders krijgen een geitje en ze moeten als de geit jongen heeft gekregen weer een geitje teruggeven. Dat geitje wordt vervolgens weer aan een andere tienermoeder gegeven. Ook krijgen ze steun met het weer oppakken van hun leven.
Een ander project is het visserij-project. In het Victoriameer liggen nu al 7 kooien met tilapia, een vissoort die daar veel voorkomt. Dit project is met steun van de Rabo-bank opgezet. Het is de bedoeling dat het nog veel groter wordt, maar het zorgt nu al voor veel werkgelegenheid in dit arme gebied.
Maar voorlopig blijven wij ons als Grannies2Grannies Friesland vooral richten op de bouw van huisjes en op het financieren van schoolgeld voor de kleinkinderen van de grannies. Al met al was het weer een indrukwekkende reis. Zo’n reis motiveert ons altijd zo ontzettend om door te gaan met ons werk. En er zijn nog heel veel grannies die dringend een huisje nodig hebben. We zijn dan ook heel dankbaar voor de steun die we van onze donateurs ontvangen. Zonder hen kunnen wij niets.
