Verslag van onze reis naar ons project in Oeganda, oktober-november
2025
Op vrijdag 10 oktober vertrokken Yvonne, Klaske, Marijke, Lean en Ria weer naar het project van
de grannies in Oeganda. Later zou nog een aantal mensen zich bij hen aansluiten.
We hadden allemaal een extra koffer geboekt, vol met kinderkleding en materialen voor het
project, variërend van mini computers tot borduurgaren. Tijdens onze lezingen bij diverse
vrouwengroepen vragen we altijd om borduurgaren en naaispullen. Hiermee kunnen we de
mensen in Oeganda heel blij maken. We zijn dan ook zeer dankbaar voor alle spullen die we in de
loop van het afgelopen jaar hebben ontvangen.
De nadruk lag dit jaar weer op de huisjes en de gesponsorde schoolkinderen. Maar ook de bibliotheek neemt een steeds grotere plaats in. Deze is wel het hart van het project geworden, maar daarover later meer. Nu gaan we eerst op bezoek bij Jaliat. Deze oma troffen we vorig jaar in een zeer slechte situatie aan: ze had de zorg voor 12 kleinkinderen en zij had alle hoop op een beter bestaan verloren. De kinderen stonden er ook allemaal zeer triest bij. We hebben toen meteen na ons bezoek een noodkreet gestuurd naar al onze donateurs. Dit heeft 19.000 euro opgeleverd, goed om alle kinderen naar school te laten gaan en later een vakopleiding te laten volgen! De verandering was verbluffend. Hieronder ziet u links de foto van vorig jaar en rechts van dit jaar.
Het oudste meisje volgt dit jaar een naai-opleiding op het terrein van Pefo Uganda, volgend jaar gaat haar zusje deze opleiding volgen. Het meisje dat nu de naai-opleiding volgt en bijna klaar is heeft alvast een naaimachine gekregen, zodat ze aan het werk kan. De andere kinderen zitten nog op de basisschool. Ze hebben ook een nieuw huisje gekregen, extra groot vanwege het grote aantal kinderen.
Een dag op stap met Klaske, verantwoordelijk voor onderwijs, en één van onze geweldige donateurs:
Op maandag 13 oktober ga ik de hele dag op stap met twee gasten uit Nederland. Beiden komen uit het onderwijs en beiden zijn zeer geïnteresseerd in het onderwijs in Oeganda. We nemen de kleinkinderen van granny Kate Nabirye als uitgangspunt. Zes jaar geleden, in 2019, ontmoetten we deze negen kleinkinderen voor de eerste keer. Granny Kate was ten einde raad, er waren nauwelijks inkomsten, de kinderen gingen sporadisch naar school en geld voor de overgangsexamen was er niet of nauwelijks. Tweede kleinzoon Ashiraf droeg bij gebrek aan jongenskleding een oude jurk van zijn oma. Uit schaamte verstopte hij zich achter een pilaar van het huis van de buren. Toch zagen we dat er talent in de kinderen school. Rashid, die toen vijftien jaar was, sprak al goed Engels en hij vertelde dat hij elke dag met zijn jongere broertjes en zusje Engelse boekjes las. We besloten voor de negen kinderen een sponsor te zoeken.
Granny Kate met haar negen kleinkinderen in 2019
De zes jongste kleinkinderen in 2025
Nu, zes jaar later, zien we wat onderwijs voor kinderen kan betekenen. De zes jongste kleinkinderen zitten nog op de Primary School. Ze gaan elke dag naar school en zien er piekfijn uit in hun schooluniformen van de Buyala Township Primary School.
Christopher zit in het derde jaar van de Secondary school, Rashid zit op de hotelschool in Jinja en Ashiraf, de jongen in de jurk, doet de opleiding ‘automotiv’ op het Nile Vocational Institute.
Ashiraf foto links en Rashid op de foto’s rechts en in het midden, zes jaar na de start van de sponsoring
Ook bezoeken we de vakopleidingen van PEFO en van de Answer Foundation. Beide gasten denken net als wij dat vakonderwijs het verschil kan maken. Iemand die een beroep leert en een zelfstandig inkomen kan verwerven is niet langer afhankelijk van hulp van buitenaf, maar hij of zij kan zichzelf en anderen onderhouden en steunen. We krijgen de toezegging dat zij elk jaar het schoolgeld van tien studenten van de timmeropleiding zullen betalen. Ook zullen de gasten jaarlijks een aanzienlijk bedrag beschikbaar stellen voor andere soorten van vakonderwijs, zodat kinderen na de Secondary School een beroep kunnen leren. We zijn hen ongelooflijk dankbaar, zij hebben deze dag tot een absolute topdag gemaakt!!!!!!!
Leerlingen van de verschillende vakopleidingen op het project van PEFO Oeganda
De bibliotheek:
Zoals ik al eerder schreef, neemt de bibliotheek een steeds belangrijker plaats in op het project van Pefo Uganda. Elke ochtend en middag komen er leerlingen van scholen uit de omgeving naar de bibliotheek toe. Soms komen de kinderen lopend, maar als de scholen te ver van het project afliggen komen ze met de bibliobus. Ook organiseren de scholen soms zelf vervoer naar de bibliotheek. Omdat de meer dan 30 jaar oude bibliobus meer in de garage stond dan operationeel was, hebben we Stichting de Waterlander bereid gevonden om een nieuwe bibliobus te financieren. Dit is een enorm geschenk voor het project, waar we enorm dankbaar voor zijn. Het is altijd een feest om een groot aantal kinderen uit de bus te zien rollen.
Er rolden 80 kinderen uit de bus!
Gedurende het jaar vinden er aan de bibliotheken van Jinja en de dependance in Busia gezamenlijk ongeveer 50.000 bezoeken van kinderen plaats, een ongelooflijk aantal. Het is dan soms ook propvol in het gebouw. Dat is heel gezellig, maar soms is het heel lastig voor de kinderen die willen studeren, terwijl tegelijkertijd een groep kleuters aan het spelen is.
Het beleid van de bibliotheek wordt uitgezet door het “Library Committee”. Hierin zitten vertegenwoordigers van leraren, ouders, de kerk, ook zitten er een paar lokale leiders in en uiteraard ook mensen van Pefo zelf. Norman en Emma zijn de bibliothecaris en assistent bibliothecaris. Het is mooi om te zien met hoeveel liefde ze hun werk doen.
Naast het werk in de bibliotheek zelf worden er ook 12 grote boekkisten rondgebracht naar diverse plekken binnen het gebied waar Pefo werkt. Scholen en individuele kinderen die ver weg wonen van het project kunnen dan boeken lenen bij één van deze 12 uitleenplekken. Elke twee weken rouleren de boekkisten. Als ze helemaal rondgegaan zijn komen ze terug op het project en worden er nieuwe boeken ingedaan. Alles wordt uiterst nauwkeurig genoteerd.
Een andere activiteit van de bibliotheek was het organiseren was een competitie met rollenspellen voor 9 scholen uit de omgeving. Het thema was: van kinderarbeid tot school. Iedere school had een aantal kinderen afgevaardigd die een toneelstukje opvoerden.
De kinderen hadden een geweldige dag, de blijdschap onder de winnaars was groot
Een aanwinst voor de bibliotheek zijn de 9 mini computers die onze grote sponsor René(zowel letterlijk als figuurlijk) heeft meegenomen. Hij heeft ze gratis gekregen van Van der Werff Logistics uit Heerenveen. Het heeft wel heel wat zweetdruppels gekost voordat ze geïnstalleerd en operationeel waren. Maar het eindresultaat mag er zijn.
Verslag solar cooking van Marijke:
Vrijdag 24 oktober is er op het project een workshop solar cooking. Om 9 uur zitten 10 grannies al groentes te snijden. Zij hebben allen in het afgelopen jaar een cookit en een houtbesparend oventje gekregen en van andere grannies geleerd hoe ze hier mee om moeten gaan. Dat willen ze nu graag aan ons laten zien. Het leuke is dat ze uit verschillende granny groepen komen en zo elkaar ook leren kennen. Tussendoor is er genoeg tijd voor gesprekken en elkaars verhalen.
Als alles gesneden is, worden de cookits opengevouwen en in gebruik genomen. Een cookit is een rechthoekige, kartonnen vorm, van boven open en van binnen bekleed met een soort reflecterend zilverpapier. Er hoort een speciale pan bij die in plastic verpakt wordt. Deze wordt op 3 stenen geplaatst. Het geheel wordt in de zon gezet. Er worden ook 2 houtbesparende oventjes aangezet. Deze branden veel zuiniger dan open vuurtjes. Hierop wordt water voor de rijst gekookt.
Halverwege de ochtend begint het te regenen. De cookits worden opgeruimd en de groentes worden overgeheveld in grote pannen en verder klaargemaakt op de oventjes. Even na twaalf uur is alles klaar en zit iedereen smakelijk te eten.
De grannies zijn heel blij met de materialen en maken er veel gebruik van. Ze zijn heel precies in het opvouwen en bewaren van de cookits, alles in een speciale tas. Volgend jaar geven ze hun kennis weer door aan andere grannies die deze materialen dan ook ontvangen.
Verslag uitwasbaar maandverband van Yvonne:
Op 24 oktober 2025 was er weer een les in het maken van uitwasbaar maandverband. Deze keer kwamen er 20 meisjes van P5 (groep 7) van Victoria Primairy School naar de bibliotheek. Dit zijn nog jonge meisjes van zo’n 11, 12 jaar en de meeste van deze meisjes zijn nog niet ongesteld, maar Judith Nafula begon met het vertellen over hygiëne en hoe ze later het uitwasbare maandverband kunnen gebruiken. Dat is beter voor het milieu en ook betaalbaar. Alle meisjes luisterden goed en alle belangrijke zinnen werden klassikaal hardop herhaald.
Daarna legde naaileraar Sowedi uit hoe het maandverband gemaakt moest worden. Stap voor stap werd er gewerkt. Het eerste onderdeel, het knippen van het eenvoudige patroon, was voor sommigen al moeilijk. Het daarna aan elkaar naaien van de lapjes stof met een grote naald was een nog grotere uitdaging. Maar de meisjes vonden het heel leuk en zijn ruim 2 uur bezig geweest om een uitwasbare maandverbandje te maken. Uiteraard waren ze niet allemaal perfect, maar ze waren er erg blij mee en ze hebben deze middag weer heel wat geleerd.
Embroidery group
De tien grannies van de emboroidery group hebben weer heel hard gewerkt. Wat is de kwaliteit van hun noeste arbeid de afgelopen jaren verbeterd. De patroontjes worden met een wit potlood aangebracht op de blauwe stof en daarna door de grannies geborduurd. De tien grannies verdelen de te borduren lappen eerlijk over de leden van de groep. Het resultaat is prachtig. In Nederland maken we kleurrijke kaarten van de lapjes stof, die heel goed worden verkocht op markten en tijdens lezingen. De grannies zijn heel trots als we ze complimenteren met hun prachtige werk. Ze zingen en dansen om hun dankbaarheid aan ons te tonen.
De leden van de borduurgroep verkrijgen door voor ons te werken wat extra inkomen. Soms wordt het geld verdeeld onder de leden, maar soms worden de inkomsten ook in natura omgezet. Deze keer zullen er voor elk van de leden twee kippen worden gekocht. Met de verkoop van de toekomstige kuikens kunnen de grannies hun kleine vermogen vermeerderen. Het prachtig om te zien hoe zelfbewust de grannies in acht jaar zijn geworden. Ze durven te spreken en vragen te stellen over het werk en hun ervaringen met ons te delen. We zijn trots op Betty, Hadijah, Kasunde, Irene, Zaituna, Robinah, Night, Sipi, Mutesi en Florence.
Verslag naaiworkshop Ingrid
Dankzij sponsorgeld van een groep buurvrouwen in Sneek kon er dit jaar opnieuw een 2-daagse workshop worden gegeven voor het maken van korte broeken, rokken en jurkjes. Net als vorig jaar waren stoffen, naalden, ritsen, garen, elastiek en scharen lokaal ingekocht en voorhanden. De van stevig plastic gemaakte patronen waren het hele jaar door gebruikt in het naailokaal en konden ook nu weer van dienst zijn. Idee achter dit naaiproject is om elk jaar met een nieuwe groep vrouwen te oefenen in het maken van eenvoudige kledingstukken. Voor eigen gebruik maar ook voor de verkoop.
Op de eerste dag waren er 10 deelneemsters en werden er 30 korte broeken genaaid. Een record aantal! Op dag twee waren dezelfde dames aanwezig en werden er 13 jurkjes, een vijftal rokken en nog een paar korte boeken gemaakt. Al met al was het een leerzame ervaring en de deelneemsters werden gaandeweg bedrevener in de fabricage. Het naaien van de jurkjes was een heuse uitdaging maar de resultaten mochten er zijn. Na afloop ging iedereen trots en tevreden naar huis. Net als vorig jaar blijft de staat van onderhoud van de Singer trapnaaimachines een bron van zorg. Het zorgde voor veel vertraging. De afspraak is dat de eigen naailerares/leidster het project zal voortzetten.
PEFO vocational centre
Mwajuma is zeventien en zij heeft al een kindje van bijna twee jaar. Sharon is achttien, ook haar kindje is twee jaar. Twee tienermoeders, van school gerukt door een ongeplande zwangerschap. Hellen, een school drop-out van zeventien jaar, armoede zorgde ervoor dat haar grootmoeder het schoolgeld niet bij elkaar kon krijgen. Hulaidi en Nasifu ongelukkig op school omdat ze in een klas zaten waar alle leerlingen een stuk jonger waren dan zij. Hun oma kon in het verleden vaak het schoolgeld niet voldoen en dus mochten deze jongens dan niet door naar een volgend leerjaar.
Allemaal een kansloze toekomst in het verschiet……
De kapsters en de naaisters De timmermannen Het boarding house
Gelukkig hebben Mwajuma, Sharon, Hellen, Hulaidi, Nasifu en nog vijf andere kleinkinderen van de grannies de mogelijkheid gekregen een beroep te leren bij het Vocational Training Centre van PEFO. Er zijn drie beroepsopleidingen mogelijk voor deze kleinkinderen. Ze kunnen kapster, naaister of timmerman worden. Er wordt op dit moment onderzocht of er nog meer opleidingen kunnen worden aangeboden.
De opleidingen duren één jaar, met voor de timmermannen de mogelijkheid tot verlenging met een tweede jaar. De kosten voor de opleiding en alle kosten voor verblijf en eten komen op € 800,- per jaar. We hebben gezien hoe deze tien jonge mensen na een jaar veranderd zijn. Ze hebben veel meer zelfvertrouwen en het allerbelangrijkste, ze hebben hun gevoel van eigenwaarde teruggekregen.
Blij met de lappen stof Shadia met haar naaimachine Latifu maakt een bankje
We laten nu de kleinkinderen zelf aan het woord. Andrew laat weten dat de timmeropleiding zijn leven blijvend zal veranderen. Hij zegt: “It will change my life, because it will be my business that is going to help me to earn a living”.
Hellen, die de naaiopleiding doet zegt: “Thank you for your support, I am happy for that. I was nothing in the world, but now I am something. I know where I am going now and I have hope in my future.
Sharon laat weten: “Now I will be able to help my grandmother”.
Tot slot de woorden van Hulaidi, hij zegt: “I appreciate for the change you have brought in my life and say I love you all. So thank you my sponsor to support me this year”. Verder laat Hulaidi weten: “I am a famous person in my village now”. Het feit dat hij een opleiding mag volgen is in de omgeving waar hij woont zeer uitzonderlijk.
Na het voltooien van de opleiding krijgen de timmermannen een gereedschapskist mee. De kapsters krijgen een stoel, een haardroger, een trolley waarop zij hun spullen kunnen leggen en nog wat kleinere kappersbenodigdheden. De naaisters kregen tijdens ons verblijf reeds een nieuwe naaimachine, een aantal lappen stof, naaigaren een schaar, enzovoort.
Het is geweldig dat de sponsors van deze tien kleinkinderen, die vrijwel kansloos waren, hen de mogelijkheid hebben gegeven een beroep te leren, zodat zij in de toekomst op eigen benen kunnen staan.
Mariam Mwajuma Andrew Hellen
Sportactiviteiten:
Zoals de meeste lezers wel weten ondersteunt een aantal Nederlandse sportleraren een sportproject gekoppeld aan het project van Grannies2GranniesFriesland. Er worden sportactiviteiten georganiseerd vanuit de bibliotheek op het project onder de naam Blue Lupin en er is een voetbalacademie opgericht (PESTI).
De schoolkinderen die de bibliotheek bezochten tijdens ons verblijf kregen een blokje sport aangeboden. Dat was heerlijk om te doen op het mooie eigen sportveld op 5 minuten lopen vanaf de bibliotheek. Een feest was ook de finale van het schoolsporttoernooi. Gedurende het hele jaar waren er op de deelnemende scholen voorrondes geweest op het gebied van voetbal en atletiek. Deze dag eindigde met een voetbalwedstrijd tussen het lerarenteam en de staf van PEFO. Alle deelnemers werden op het laatst op een maaltijd getracteerd. Voor velen de enige maaltijd op deze dag…..
De leraren vroegen om een clinic spel en sport om zelf op de eigen school gymlessen te kunnen geven. Elk jaar zien we de betrokkenheid van de leraren toenemen, een mooie ontwikkeling. Ook de voetbalacademie PESTI draait goed. We zagen trainingen en vriendschappelijke werdstrijden. Het is verheugend om te zien dat zowel PESTI als Blue Lupin geheel zelfstandig zijn geworden. Wel blijft nog steeds financiële ondersteuning nodig voor materialen, kleine vergoedingen voor de trainers, vervoerskosten, etc.
Het huizenproject
U denkt misschien “Grannies2GranniesFriesland was toch een project om huisjes voor grootmoeders in Oeganda te realiseren, waar blijft dan het verhaal van de huisjes”? Toen we begonnen met het project in 2011 was ons streven inderdaad om elk jaar geld bij elkaar proberen te krijgen om 2 huisjes te financieren. Anno 2025 staat de teller op 440 huisjes, veel meer dus dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. Daarnaast zijn er in de loop der tijd de nodige andere projecten ontstaan zoals u hierboven hebt kunnen lezen.
Maar de basis voor elke vooruitgang wat de grannies betreft is toch een goed dak boven hun hoofd, zodat ze veilig en droog kunnen wonen. Je hoort vaak dat ze, als ze eenmaal een nieuw huisje hebben, weer gerespecteerd worden door de gemeenschap. Ze krijgen hun gevoel voor eigenwaarde terug en dat geeft ze weer energie om voor inkomen te zorgen, mede ondersteund door het handeltje dat elke granny krijgt wanneer ze in haar nieuwe huisje trekt. Ook deze keer hebben we weer met eigen ogen kunnen zien wat een enorme impact een nieuw huisje op de oma en haar kleinkinderen heeft. We hebben Jaliat al genoemd, de oma met 12 kleinkinderen.
Zo bezochten we deze keer o.a. Madiina Nabirye, een oma van 57 jaar die de zorg heeft voor 7 kleinkinderen. Ze oogt vermoeid, ze is besmet met HIV Aids en de kleinkinderen maken een trieste indruk. Ze wonen met zijn allen in een ongelooflijk klein hutje bedekt met lappen. Ze slapen ook met zijn allen in één kleine ruimte op 2 matjes op de koude, natte grond. Als ze horen dat ze een nieuw huisje krijgen kunnen ze dat eerst nauwelijks geloven. Ze beginnen eerst wat onzeker te lachen, maar daarna ontstaat er heel veel blijdschap. Als we deze oma volgend jaar weer bezoeken, zal de situatie voor hen ongelooflijk verbeterd zijn.
Het verhaal van deze oma staat voor veel meer oma’s en kleinkinderen. Het is een enorm voorrecht dat we dankzij onze donateurs in staat zijn om het leven van zoveel grannies en kleinkinderen te verbeteren.
Onderwijs
Abubakali, 13 jaar, heldere blik, sprankelende ogen. Hij kijkt ons hoopvol aan. Is er een mogelijkheid dat hij door mag leren op een Secondary School? Abubakali deed vorige week zijn eindexamen van de Primary School. Hij is een goede leerling. Maar nu????? Zijn oma, granny Robinah kan het schoolgeld voor haar tien kleinkinderen slechts met heel veel moeite betalen, hoe kan zij ooit het schoolgeld van een kleinkind op de Secondary School ophoesten. Dan komen voor Abubakali de verlossende woorden. We gaan een sponsor voor hem vinden, hij mag verder leren. Abubalkali kijkt ons stralend aan en de lach gaat niet meer van zijn gezicht. Ook zijn vijftienjarige broer Odoi Vincent brengen we goed nieuws. Wil hij timmerman worden? Ja, dat wil hij heel graag. Dan mag hij volgend jaar de ‘carpentry course’ bij PEFO doen.
Abubakali en Odoi Vincent Nathan Godfrey
Die zelfde dag maken we ook Lillian en Judith gelukkig, ook zij mogen doorstromen naar het vervolgonderwijs.
Nathan, Godfrey en Paul, alle drie getalenteerde jong volwassenen, alle drie met goede cijfers geslaagd voor de Secondary School. Maar na het eindexamen kwamen ze thuis te zitten. Paul en Nathan zaten al een jaar thuis zonder hoop ooit een vakopleiding te kunnen volgen. Godfrey slaagde al in 2018 voor de Secondary School. Hij probeert zijn oma en de andere kleinkinderen met schoolgeld te steunen door hard te werken in de groentetuinen van mensen in de buurt. Maar dankzij alle lieve mensen die ons project steunen kunnen we de dromen van Nathan, Godfrey en Paul nu in vervulling laten gaan. Nathan gaat verpleging doen aan de St. Eliza
School voor Nursing and Midwifery. Godfrey gaat naar het Nile Vocational Institute waar hij ‘construction’ gaat doen. Paul tenslotte mag doorleren bij de Answer Foundation, hij kiest voor ‘car mechanics’.
Dit is niet alleen het verhaal van Abubalkali, Vincent, Lilian, Judith, Paul, Godfrey en Nathan, maar het is ook het verhaal van alle andere 230 kleinkinderen van de grannies die op dit moment gesponsord worden. Iedereen die hieraan bijdraagt maakt de wereld een beetje mooier. Bedankt namens al die kleinkinderen!!!!!!
Kleinkinderen van Perapetwa Kleinkinderen van Mirabu Kleinkinderen van Margaret
Tot slot wil ik de mensen bedanken die dit jaar met ons mee zijn gegaan. Jan, bedankt voor alle reparatie werkzaamheden die je samen met de elektricien en de loodgieter hebt uitgevoerd in het Lycklama rest home. Alle lampen branden weer, kranen en toiletpotten zitten weer vast, loszittende beugels en krukjes zijn vastgezet, etc. Ook heb je gewerkt aan een onderhoudsplan, dat je thuis nog verder zal uitwerken. Thom, dank voor alle verf en verfspullen en het toezicht op het uitvoeren van de verfwerkzaamheden. Alle gebouwen zien er aan de buitenkant weer top uit. Riny, Wikje en Ida bedankt voor alle ochtenden die jullie in de bibliotheek hebben doorgebracht met het maken van armbandjes met de schoolkinderen. En ook voor het inrichten van het kledingwinkeltje. René hadden we al eerder vermeld in dit verslag. Het was een heidens karwei om alle mini computers te installeren, maar het is je gelukt, klasse! En Bert bedankt voor je inzet voor het sportproject. Uren stond je in de brandende zon les te geven.
Maar vooral wil ik de Friese grannies die mee waren bedanken. Klaske, Yvonne, Marijke, Ingrid en Lean, jullie hebben allemaal geweldig werk verricht. Ook bedankt voor de taken die jullie van mij overgenomen hebben.
Het was weer een zeer enerverende reis, waar we nog lang over na zullen praten.
Ria Bakker
Jinja, 13 november 2025