Verslag van het bezoek van Grannies2GranniesFriesland aan Pefo Uganda
oktober-november 2024
En toen zaten we alweer in het vliegtuig richting Oeganda. Eerst met vier Friese Grannies. Later zouden nog 5 mensen komen, waaronder nog 2 grannies uit Friesland, 2 donateurs en een echtgenoot. De reis verliep deze keer perfect. In Entebbe stond Khasim, onze geweldige chauffeur ons al op te wachten. Aangekomen op het project werden we verwelkomt door een groep grannies die in het Lycklama rest home logeerden. Het was heel leuk om te zien hoe ontzettend ze het daar naar hun zin hadden.
Op maandag 14 oktober was onze eerste echte werkdag. Klaske en Ria bezochten 7 grannies die al een huisje hadden, maar waar nog iets bijzonders mee was. Yvonne en Marijke hielpen in de bibliotheek. Ze deden spelletjes, zowel binnen als buiten en lazen met groepjes schoolkinderen.
Klaske en Ria bezochten Isaac, Grace en Isifu, drie gehandicapte kinderen die vorig jaar een rolstoel gekregen hadden. Dit betekent een hele verbetering voor de grannies en de broertjes en zusjes. Nu hoeven ze niet meer de hele dag met deze kinderen rond te sjouwen. Het meisje Gift kan inmiddels zelfstandig zitten en zelf eten.
Isaac Gift
Op de foto ziet u Isifu. We hebben nog nooit zo’n blij kind in een rolstoel gezien. Het was ontroerend. Ook de manier waarop de rest van de familie voor hem zorgde was aandoenlijk.
De rest van de eerste week bezochten we vooral grannies die al in hun nieuwe huisje woonden of waarvan het huisje praktisch klaar was. Overal werden we uitbundig begroet en bedankt. En dat terwijl niet wij, maar onze donateurs het geld opgebracht hebben voor de bouw van de huisjes. Maar ja, wij zijn wel de brengers van het goede nieuw, een hele leuke taak. Ook hadden we steeds weer de grootste moeite om alle giften af te slaan. Je moet dat voorzichtig brengen want je kunt de mensen hier ook mee beledigen. Meestal namen we dan één banaan of één avocado aan en vroegen we de grannies of ze de rest aan de kleinkinderen wilden geven.
Bij bijna elk bezoek kwamen we kinderen tegen die niet of nauwelijks naar school gaan. We voelen ons dan heel machteloos. Maar we sponseren al best wel veel kinderen en we moeten accepteren dat we niet heel Oeganda kunnen helpen. Maar soms komen we kinderen tegen die net nog een zetje nodig hebben om verder te komen. Daarvoor hebben we een speciaal potje.
Zo kwamen we Hellen tegen, een prachtig meisje dat behoorlijk Engels sprak. Ze had het al tot S2 geschopt, maar toen kon haar oma het schoolgeld niet meer betalen. Ze wilde zelf heel graag naaister worden en had geprobeerd bij een plaatselijke naaister in de leer te gaan. Maar die vroeg daar een flink bedrag voor en ook dat kon oma niet opbrengen. Nu is er op het project van PEFO een zogenaamd Vocational Training Centre, dat opleidingen voor kapsters, naaisters en timmerlieden aanbiedt. Deze opleidingen zijn vooral bedoeld voor schoolverlaters en zijn niet duur. Alleen wonen veel jongeren te ver van het project af om daar elke dag naar toe te gaan. Daarom zou PEFO graag een boarding afdeling willen hebben. Nu is er net buiten het terrein een gebouw dat hoort bij PEFO met wat kamertjes. Dit gebouw zou uitstekend geschikt zijn voor boarding. Maar dan moet er eerst nog een en ander gebeuren om het zodanig op te knappen dat hier jongeren gehuisvest kunnen worden. Omdat het Vocational Training Centre op een goedkope manier jongeren de kans geeft om een vak te leren zodat ze daarna in hun eigen onderhoud kunnen voorzien, gaan we kijken of we het benodigde geld bij elkaar kunnen krijgen om dit gebouwtje geschikt te maken voor boarding. Hellen begon te stralen toen we voorzichtig opperden dat we misschien een mogelijkheid hebben om haar een opleiding tot naaister te geven.
Al twee achtereenvolgende jaren bezochten we granny Getu. Vorig jaar bleek ze behoorlijk dementerend te zijn. De kinderen zagen er verwaarloosd uit en moesten zichzelf maar zien te redden.
Omdat we wilden weten hoe de situatie nu was, zijn we weer op bezoek gegaan. Getu bleek in het ziekenhuis te liggen. De oudste jongen, Bright van 15 jaar, had nu de zorg overgenomen. Hij werkte elke ochtend op een suikerrietplantage en kwam tegen de middag thuis met wat eten. Geen van de kinderen ging naar school. Gelukkig vonden we een sponsor voor alle kinderen. Bright kan een vak leren. Dit is een hele geruststelling voor ons
Vrijdag 25 oktober was een dag vol activiteiten op het project zelf. De borduurgroep kwam langs. Klaske schrijft hier het volgende over.
Tien enthousiaste grannies vormen samen sinds vijf jaar de PEFO embroidery group. Op een ondergrond van effen blauwe stof borduren de grannies afbeeldingen van Afrikaanse hutjes, palmbomen en diverse dieren. Van deze kunstwerkjes maken wij mooie en goed verkoopbare kaarten. Vandaag nemen wij voor de grannies van de borduurgroep weer heel veel borduurgaren in heldere kleuren mee. Liggend op hun knieën in het gras verdelen de oma’s de buit eerlijk in tien delen. Ook de lappen stof met de voorgetekende patroontjes worden met enthousiasme bekeken en eerlijk verdeeld. Elk van hen heeft zo haar favoriete afbeeldingen om te borduren. Zo grijpt Loy naar de olifantjes, Nighty neemt de hutjes en Sipi kiest juist lappen met allerlei verschillende patroontjes. We worden uitbundig bedankt, voor alles wat we uit Nederland hebben meegenomen. Als er straks wordt uitbetaald gaan de grannies weer een geit kopen, daar kijken ze nu al naar uit. Wie nog een goede bestemming voor borduurgaren zoekt……..de grannies in Oeganda zijn er ontzettend blij mee.
Op hetzelfde moment waren Yvonne en Marijke in de weer met het solar cooking project. Yvonne schrijft:
In 2024 heeft Susan twee keer een workshop solar cooking gegeven. Tijdens elke workshop kregen 20 grannies een solar cooking kit en een houtbesparend oventje. Op vrijdag 25 oktober 2024 kwamen 8 grannies, die in juni een workshop gevolgd hadden en een setje gekregen hadden, een demonstratie geven van wat ze kunnen koken met dit setje .De eerste grannies waren er al om 8.00 uur. De solar cooking kits werden opgesteld in de zon. Voor het oventje ging een granny het stuikgewas in om wat takken te rapen. De takken werden gebroken tot kleine takjes en het oventje was al gauw warm genoeg om water te koken.
De andere grannies gingen de uien, tomaten, groene bladgroente en kleine aubergines snijden. Dat werd allemaal in twee pannen gedaan en die werden in twee kits geplaatst. Ook de pindasaus, gemaakt van kokend water en pindapoeder, werd in een kit geplaatst. De rijst werd bereid op het oventje. Om 12 uur was het eten klaar en hebben we met elkaar van een heerlijke maaltijd genoten.
De grannies vertelden dat ze zo blij waren met de kit. Het bespaart ze tijd en brandstof. Ze maken vroeg in de ochtend eerst een pan met eten klaar, zetten deze in de kit in de zon en gaan dan aan het werk in de tuin. Als ze terug komen is het eten klaar. Als de zon niet schijnt, gebruiken ze het oventje. Ze kunnen dan koken met sprokkelhout en hoeven geen houtskool of brandhout te kopen.
In de middag werd er in de bibliotheek een bijeenkomst gehouden met wat oudere schoolkinderen. Zij gingen uitwasbaar maandverband maken. Dit project ondersteunen wij ook al een aantal jaren en de meisjes zijn hier heel blij mee. Ze kunnen nu, ook tijdens hun periode, gewoon naar school.
Yvonne schrijft hierover:
Vrijdag 25 oktober kwamen er 30 meisjes van Victoria Bright school naar de bibliotheek. Deze kinderen zitten in P.5 en P.6. Susan vertelde eerst wat over de menstruatie en daarna gingen ze van start om zelf uitwasbare mandverbandjes te maken. Alle kinderen kregen 2 lapjes stof en 1 stukje plastic. Het patroon werd met een schoolkrijtje getekend en daarna uitgeknipt. Dat is al heel moeilijk voor ze, want sommigen hebben nog nooit een schaar vast gehad en de meeste scharen zijn ook nog bot. Alles gaat stap voor stap en heel klassikaal. Daarna kreeg iedereen een grote naald en een stuk draad en moesten ze het geheel aan elkaar naaien. Ook nu kon je zien dat de meesten nog nooit een naald en draad hadden vast gehouden. Maar na ruim 3 uur zwoegen had iedereen een maandverbandje af en kregen ze er een inleglapje van fleece bij. Ze waren er erg blij mee en ze waren trots op hun werk.
Dit alles vond plaats in de bibliotheek. Deze is toch wel het bruisende middelpunt van Pefo Uganda! Dagelijks komen hier grote aantallen kinderen om te lezen, te spelen, te sporten, op de computer te werken, etc. De kinderen van scholen uit de buurt komen lopend naar de bibliotheek toe, de kinderen van scholen die verder weg liggen, worden met de bibliotheekbus opgehaald. Daar rollen dan grote aantallen kinderen uit, prachtig om te zien. Deze bus gaat wel met het jaar meer rammelen en staat met grote regelmaat in de garage. Hij is dan ook al …… jaar oud.
De beide bibliotheken:
Op 24 oktober werd in de bibliotheek in Jinja Wereld Bibliotheekdag gevierd. Omdat het grote aantal kinderen dat hier op afkwam niet in de bibliotheek paste, werd deze dag buiten gevierd. Helaas moest er vanwege een enorme hoosbui gedurende de bijeenkomst tijdelijk uitgeweken worden naar de grote zaal van het project. Er werd massaal gelezen, sommige kinderen moesten individueel een stukje voorlezen, er werd gezongen, er was een danswedstrijd en eenmaal weer buiten werden er allerlei spelletjes gedaan.
De bibliotheek wordt niet alleen tijdens schooluren gebruikt. Ook in de weekends en tijdens vakanties wordt volop gebruik gemaakt van de bibliotheek door kinderen die daar willen studeren, een boek willen lezen of op de computer een en ander willen opzoeken. Ook zijn er boekenkisten gemaakt die in de communities en op scholen verspreid worden, zodat ook kinderen die ver weg van het project wonen of op een school zitten die te ver weg is van de bibliotheek boeken kunnen lenen.
Op 4 november werd in Busia, waar een dependance is van het project in Jinja ook Wereld Bibliotheekdag gehouden. Wij waren die dag in Busia op het project om de uitbreiding van de school van Pefo Busia te openen. Ook hier waren veel kinderen naar de bibliotheek gekomen, niet alleen leerlingen van de eigen school, maar ook veel leerlingen van scholen uit de omgeving.
Deze bibliotheek zag er fantastisch uit: veel boeken die aansluiten bij de belevingswereld van de kinderen en een aantal computers. Net als in Jinja worden hier ook kisten met boeken rondgebracht in de communities, zodat zoveel mogelijk kinderen in de gelegenheid gesteld worden om boeken te lezen.
School Busia:
Zoals ik al eerder vermeldde, waren we in Busia om daar een nieuw klaslokaal te openen. Dit klaslokaal is mede tot stand gekomen dankzij de erfenis van iemand die ons project een warm hart toedroeg.
Tijdens ons verblijf op het project organiseerden we een paar workshops. Hieronder volgt het verslag van Anneke over de haakworkshop:
De haakworkshop was een groot succes. Er waren drie dagen ingepland om tien grannies de techniek van het haken te leren. Unaniem kozen de oma’s voor het maken van tasjes die kunnen worden samengesteld uit een wisselend aantal ‘granny squares’. Aan het eind van elke lesdag namen de grannies hun werk en extra garen mee naar huis. Na drie dagen had elk van hen meerdere vierkantjes klaar, de aantallen varieerden tussen de drie en de vijftien. Op de derde dag maakten de oma’s de vierkantjes volgens een bepaald patroon aan elkaar vast met naald en draad. De resultaten mochten er zijn. Elke granny was ontzettend trots op haar werkstuk. De boeken met de verschillende patronen bleven in Oeganda achter. De granny square kan als basis van veel verschillende bruikbare voorwerpen dienen. We hadden drie prachtige dagen met tien enthousiaste haaksters. De techniek van het haken zullen ze niet meer vergeten.
En dan was er nog de naaiworkshop, gehouden door Ingrid. Zij vertelt het volgende hierover:
Dankzij sponsorgeld van een groep buurvrouwen in Sneek kon er een workshop gegeven worden voor het maken van korte broeken, rokken en jurkjes. Stoffen, naalden, ritsen, garen, elastiek en scharen alles was voorhanden. In Nederland waren de patronen reeds gemaakt van stevig plastic zodat ze steeds weer hergebruikt kunnen worden. Idee achter het naaiproject was om met een groep vrouwen van de naaigroep te oefenen in het maken van eenvoudige kledingstukken. Voor eigen gebruik maar ook voor de verkoop.
Op de eerste dag waren er 12 deelneemsters en werden er 20 korte broeken genaaid. Op dag twee waren er 18 deelneemsters en werden er 18 jurkjes, een tiental rokken en nog een paar korte boeken gemaakt. Al met al was het een leerzame ervaring en de deelneemsters werden gaandeweg bedrevener in de frabicage. Punt van aandacht was wel het feit dat niet alle grannies goed genoeg konden zien én dat de staat van onderhoud van de trapnaaimachines niet geweldig was. Beide punten vergden in verhouding veel tijd en geduld. De verwachting is dat de eigen naailerares/leidster het project zal voortzetten.
Verslag van Bert over het sportproject:
Vanaf nu is er een prachtig sportveld beschikbaar. Het heeft de vereiste standaardafmetingen tot JO 17. Het is vlak en er zijn doelen voorzien van netten. Het is vijf minuten lopen vanaf Pefo. Dat spaart vervoer uit van spelers en materiaal naar verder weg gelegen sportvelden.
Het werd meteen al volop gebruikt. Zo vond de finale van het Blue Lupin schooltoernooi plaats op “ons” veld. Het was een feest. Dit jaar waren er voor het eerst ook atletiekwedstrijden bij.
Een topper was de afsluitende voetbalwedstrijd tussen het lerarenteam en de staf van Pefo.
De voetbalacademie PESTI draait prima. Er wordt hard getraind en er wordt deelgenomen aan de Friendly Games. Wat het veld betreft is er een onderhoudsplan in de maak. Dat is wel nodig, gezien het intensieve gebruik van het sportveld. Al met al zagen we positieve ontwikkelingen en leuke activiteiten waar heel veel kinderen aan mee deden.
SACCO: René in gesprek met het bestuur van de bank van de grannies:
Vorig jaar heeft de bank van de grannies een nieuwe start gemaakt. Het doel was om eerst 5 miljoen shilling bij elkaar te krijgen voordat er kredieten verstrekt gingen worden. Dat doel werd in augustus van dit jaar bereikt, mede dankzij donaties via Grannies2GranniesFriesland van in totaal 1250 euro. Sinds die tijd zijn er 5 kredieten verstrekt aan grannies tegen een rente van 10%. De looptijd bedraagt meestal 6 maanden.
Na uitgebreid overleg is besloten de donaties niet te gebruiken voor het verstrekken van kredieten, maar om deze te investeren in varkens. Van dit bedrag zijn 3 varkens, een nieuw hok bij één van de leden en voer aangeschaft. Ook zijn er plannen om in koffie te investeren. De bedoeling is dat de winst ingelegd wordt in de bank.
De bank heeft ongeveer 50 leden die 2 keer per maand bij elkaar komen. Ze kunnen dan, als ze het kunnen missen, een bedrag inleggen als spaartegoed. Er is een comité van 3 leden die de aangevraagde kredieten beoordeelt. Deze leden bezoeken de aanvrager, waarna de aanvraag aan alle leden wordt voorgelegd voor een akkoord.
De drie bestuursleden maakten een zeer goede indruk en spraken goed Engels. Het algehele gevoel is dat men veel heeft geleerd van de periode 2015-2022 toen de bank helaas eindigde tijdens corona.
De groentetuin:
Sinds groenteveredelingsbedrijf RijkZwaan twee jaar geleden besloot om een groentetuin op te zetten op het project is er veel gebeurd. Inmiddels staan er een kleine en een grote kas op de tuinen. Er is een pomp geïnstalleerd voor de watervoorziening, zodat het water via slangen met gaatjes alle planten kan bereiken. Hierdoor hebben de planten geen last meer van de droogte.
Ook is er inmiddels een container gearriveerd met daarin twee handploegen. Die zullen het werk op de tuinen aanmerkelijk vergemakkelijken. Bij ons vertrek moest de container nog geopend worden. De tuinen zagen er veelbelovend uit. In de grote kas werden rode paprika’s gekweekt. Deze zijn zeldzaam in Oeganda en kunnen aardig wat geld opleveren.
Lyclama rest home:
Toen wij aankwamen op het project werden we verwelkomd door een groep grannies die een aantal dagen in het Lycklama rest home verbleef. Om de beurt mogen alle grannies verbonden aan het project daar een paar dagen bijkomen van hun zware taak. Toeristen, vrijwilligers zoals wij, studenten en stagiares betalen voor hun verblijf in het Lycklama resthome, zodat het verblijf voor de grannies gratis is. De grannies genieten hier enorm van. Ze maken veel plezier, krijgen goed te eten, kunnen vaak voor het eerst van hun leven een douche nemen en slapen ook vaak voor het eerst van hun leven in een echt bed. Ondanks de aanwezige stoelen zitten ze toch nog vaak op de grond…..
Inkomen genererende activiteiten:
Pefo Uganda wil graag wat meer onafhankelijk worden van donateurs. Daarom worden er op het project kippen gehouden. Op dit moment hebben ze 950 kippen die elke dag 750 eieren leggen voor de verkoop). De stallen staan vol varkens met de nodige biggetjes. Helaas hebben ze nog steeds te weinig geld om voldoende varkensvoer te kopen. Met een ruimere voorraad voer zouden de varkens sneller groeien en kunnen ze voor meer geld verkocht worden. De markt is er wel. Ze hebben ook een koe en een kalf (de koe is alweer zwanger). Ze willen meer koeien gaan houden en de melk gaan verkopen. Ook hebben ze een grote bananenboomgaard die bakbananen (matoko) produceert, het lokale voedsel hier.
Last but not least vertelt Klaske wat er allemaal gebeurt rondom het scholenproject:
Onderwijs
“Education is the most powerful weapon against poverty”. Dit zijn de woorden van Nelson Mandela en ze zijn maar al te waar. Op de foto’s hierboven zien we de kleinkinderen van granny Amera Perapetwa in 2021 en in 2024. Wat is er in drie jaar veel ten goede gekeerd voor deze kinderen.
Ze gaan nu elke dag naar school en wat doen ze het daar goed. Dit is maar één voorbeeld, maar we zouden pagina’s vol met dergelijke foto’s kunnen laten zien.
Afgelopen jaar werden ruim 170 kleinkinderen gesponsord en elk van deze kinderen heeft een indrukwekkend verhaal. “After my father died I lost all hope”, liet John zijn sponsor weten, “but now I have a bright future”.
Ook tijdens deze reis waren we weer zeer onder de indruk van de gretigheid waarmee kinderen in Oeganda naar scholing verlangen. Neem de zestien jarige Florence, eind 2023 deed zij eindexamen van de Primary School en ze had graag door willen leren op een Secondary School. Helaas was er geen geld om de ‘schoolfees’ te betalen. Een jaarlang zat zij thuis bij granny Iasaga Racheal en ze werkte mee op het land. Ze had bijna haar hoop verloren. Wij ontmoetten haar op 11 november en we waren onmiddellijk onder de indruk van de vastberadenheid van dit meisje. Nee, ze wilde niet leren naaien en ze wilde ook geen kapster worden, ze wilde naar de middelbare school. En dankzij sponsoring kan haar droom om door te leren nu uitkomen. Zo ontmoetten we ook John, Ivan, Musafaru, Edrine, Charity, Nabwire, Nasifu,Mariam,
Mwasita en nog vele, vele anderen. Elk van hen hopen we een kans op scholing te bieden.
Sommigen willen graag een vakopleiding bij PEFO volgen, velen willen graag hun middelbare school afmaken, om daarna een vakopleiding op MBO niveau te kunnen doen. Maar alles hangt af van het vinden van een sponsor of donateurs.
Een éénjarige vakopleiding bij PEFO kost € 650,-. Een jaar lang naar de Secondary school kost rond de € 300,-. Vakopleidingen op MBO niveau zijn te duur om aan een sponsor te vragen, maar juist eenmalige donaties voor onderwijs in het algemeen zijn het meest welkom. Door deze giften samen te voegen, kunnen we vele kleinkinderen van de grannies een toekomst zonder armoede bieden. “Education is an everlasting gift”, zei Teopista tegen ons en wat zijn haar woorden waar.
De kleinkinderen van granny Kate Nabirye in 2024
PEFO vakopleidingen
Met zeer grote regelmaat komen we tijdens onze bezoekjes aan de grannies kleinkinderen tegen die zijn vastgelopen in hun onderwijscarrière. Het zijn kinderen tussen de veertien en de achttien die met school zijn gestopt in de vierde, vijfde of zesde klas van de Primary School. Deze kinderen worden ‘school-drop-outs’ genoemd. Voor hen is slechts een leven in armoede weggelegd. Ze werken op suikerrietplantages of ze werken op stukjes grond van mensen in de buurt van waar ze wonen. Ze krijgen steeds net genoeg betaald om één dag te overleven. De volgende dag moeten ze opnieuw op zoek naar werk.
PEFO Oeganda wil deze kinderen een betere toekomst geven. Op het project in Jinja kunnen deze kinderen een éénjarige vakopleiding volgen voor kapster of timmerman en ook is er een naaiklas. Omdat de oma’s vaak ver van het project wonen was het voor veel kleinkinderen echter niet haalbaar een dergelijke vakopleiding te volgen. Vanaf februari 2025 is het echter mogelijk als ‘boarder’ op het project te verblijven. De kinderen verblijven dan van maandagochtend tot vrijdagmiddag op het project. In de weekenden zijn ze thuis bij hun familie, zodat zij hun grootmoeders kunnen helpen met het werk op het land en de klussen in en om het huis.
Voor het cursusjaar 2025 zijn er acht kleinkinderen die als boarder deze opleidingen gaan volgen. Het zijn twee jongens en zes meisjes. Vier van deze meisjes zijn ‘tienermoeders’, iets wat we tijdens onze bezoekjes aan de grannies veelvuldig tegenkomen. Omdat zij de Primary School zonder diploma hebben verlaten is deze vakopleiding voor deze kleinkinderen de laatste hoop op scholing. De opleiding duurt 40 weken en wordt afgesloten met een officieel DIT examen. Opleiding, kost en inwoning en vervoer op vrijdagmiddag naar huis kosten € 650,- per jaar per kind. De kosten voor vervoer op maandag terug naar het project is de verantwoordelijkheid van het kleinkind of zijn of haar oma. De kosten voor vervoer op maandag zijn 5.000 Oegandese shilling, dat is een bedrag van € 1,25.
Op dit moment worden het ‘boarding house’ in gereedheid gebracht, zodat de kinderen op 1 februari een goede start kunnen maken. Voor vier van deze kleinkinderen vonden we al een sponsor, dat is een goed begin.
Wij willen alle sponsoren en donateurs heel hartelijk bedanken voor uw inzet en belangstelling. Zonder uw steun was dit alles niet mogelijk geweest.
November 2024